نياكان كوروش
خاندان هخامنشي با اين كه در ذكر همة اسلاف صاحب اعتبار
كوروش ، در نزد محققان مختلف اتحاد نظر وجود ندارد و كساني نيز به تعداد
فرمانروايان پيشين و البته محلي و منطقه اي بودن برخي از آنان تأكيد ورزيده
اند ، ولي شكل قابل قبول اين است كه پس از هخامنشي جد خاندان ، شاهان ذيل
داراي نام و نشان بوده اند :
1) چيش پش
2) كمبوجيه
3) كوروش
4) چيش پش
5) كوروش
6) كمبوجيه
7) كوروش سوم ( بزرگ )
به
تعبير هرودت قبايل پارسي در زمان استقرار در منطقه اي كه نام آنها را بر
خود پذيرفته و از كرمان تا خوزستان امتداد داشته است ، ده طايفه بوده اند
كه عبارتند از :
پاسارگادي ها ، مرفي ها ، ماسپيان ها ، پانتالي ها ،
دروزي ها و گرمان هاي شهرنشين ، و همچنين ساگارتي ها ، مردها ، دروپيك ها ،
ودائين هاي شبانكاره ، اين كه چنين تركيبي در همة ادوار عمر سلسلة مزبور
حفظ شده باشد محل ترديد است ولي بي شبهه كوروش از دودمان پاسارگادي هاي
شهرنشين بوده و در زمرة نجيب ترين و برجسته ترين اقوام پارسي به شمار مي
رفته است .
تعلقي كه شاهان هخامنشي به محيط و مسكن مألوف خويش نشان مي
دادند و در همان معدود كتيبه ها و آثاري كه به طور مستقيم از آنان باقي
مانده ، آشكار است ، كنايه از شناختي ديرپا و سازگار با كل منطقة وسيع پارس
كهن دارد و از احساسات دروني شده قرن هاي طولاني اقامت آنان سخن مي گويد .
در همان حال ، پيوستگي هاي تثبيت شده و هويت يافتة تاريخي آنها با ديگر
اقوام ايراني جا گرفته در سرتاسر فلات ايران هم مأخوذ از پشتوانه هاي زباني
، فرهنگي ، عقيدتي اخلاقي و قومي مردمي است كه اگر نه پيش تر دست كم در
خلال نزديك به دو سده و نيم فرمانروايي بي چون و چراي سلسلة مزبور ، يك
جهتي و همداستاني و وحدت آريايي خود را كسب كرده بودند .
به عبارت ديگر
، كوروش بزرگ و سلسله اي كه او جهاني شدنش را بنياد نهاد حافظ منافع همة
ايرانيان مستقر در نجد پهناور ايران و مبشر و مبين مجموعه آداب و اصول
انساني بي نظيري بود كه به مرور ايام در وجود فرد فرد ايرانيان نهان و
نهادينه شده بود و تنها در انتظار ناجي نيرومند و مظهر كامل عياري مي نمود
كه اراده و عزم ملي ايرانيان را براي قبول مسئوليت جهانداري و ارائه تصويري
كامل از خصوصيات ايراني نشان دهد .
تاريخ جانشيني كوروش را حدود سال
557 ق . م رقم زده اند و اگر جابجايي قدرت مادها با نوادة آژيدهاك را در
همان محدودة سال 550 ق . م بدانيم ، يك نكته محرز است كه كوروش پيش از دست
زدن به چنان اقدام بزرگي كه با سهجن خونري زيعمده همراه بوده ، به مدت دست
كم هفت سال ، تجربة اداره سرزمين هاي پارس و انزان ( انشان ) را داشته است .
كمبود منابع تحقيق مانع از آن نيست كه بگوييم بدون شك توسعة متصرفات ايران
در زمان كمبوجيه دوم و بعد هم دوران طلايي سازماندهي امپراتوري در عصر
داريوش بزرگ ، مديون پايه هاي مستحكمي است كه بنياد گذار سلسله پي افكنده
است ، به تعبير هرودت ، ايرانيان آن اندازه به مقام والاي انساني او نازش
داشته اند كه : « هيچ فرد پارسي تا امروز خود را در حد آن نديده است كه با
كوروش برابر شود » ( ك . سوم ، 160 ) بريان ، همان ، ص 169 ) .
