برچسب: تحقیق در مورد علم چيست؟

علم (science) از واژه لاتين «scientia» به معناى آگاهى و معرفت (knowledge) مشتق شده است. شناخت و معرفت، توصيف ها، فرضيه ها، مفاهيم، نظريه ها، اصول و دستور العمل هايى نزديك به قطعيت هستند كه يا درست و يا مفيدند. البته شناخت و معرفت محدود به اين موارد نمى شود و خود بحث مفصلى در فلسفه است. به طور كلى، دانش و معرفت، اعم از علم است و علم (science) در معناى اصطلاحى، تحصيل نظام مند دانش جديد درباره طبيعت است كه با روش هاى معين به دست مى آيد و هدف آن برقرار كردن رابطه ثابت بين پديدار ها (phenomens) است. برخى فيلسوفان بين واقعيت بالفعل چيز ها در جهان و درك انسان ها از آنها تفاوت قائل مى شوند.«كانت»، فيلسوف آلمانى، از دو واژه «فنومن» (phenomen) يعنى آنچه كه از راه تجربه و حس قابل درك است و «نومن» (noumen) يعنى آنچه كه از راه تجربه قابل درك نيست براى اين منظور استفاده مى كند. كانت و پيروانش، معتقد بودند كه ذهن فقط مى تواند، ظواهر و پديده ها (فنومن) را بشناسد و از شناخت نومن ها، ناتوان است. البته از ديدگاه كانت، شناخت نومن ها از طر يق عقل ممكن نيست، اما از طريق اخلاق، امكان پذير است.برخى دانشمندان بر اين ادعايند كه فهميدن و تبيين دقيق جهان با استفاده از روش علمى، ممكن است و روش علمى يعنى مشاهده دقيق و آزمون نظريه ها توسط تجربه. البته آنها اين ادعا را ندارند كه هر چيزى را در معناى مطلق، اثبات مى كنند، بلكه تاكيد دارند كه براساس تجربيات و مشاهدات رايج، هر چيزى را مى توان با درجه خوبى از قطعيت، تبيين كرد. 

تا زمان عصر روشنگرى در اروپا، واژه علم به معناى هر دانش منتظم به كار مى رفت. علم معناى بسيار وسيعى داشت و گاهى معادل با «فلسفه» استفاده مى شد. در آن زمان بين «علم طبيعى» (Natural Science) و «علم اخلاقى» (Moral Science) تفاوت قائل مى شدند. علم اخلاقى شامل آن چيزى مى شد كه امروزه به نام فلسفه مى شناسيم. علم در حال حاضر كاربردش محدود شده است و به معناى علم طبيعى يعنى آنچه كه از راه تجربه و مشاهده به دست مى آيد، به كار مى رود. علم طبيعى به «علم سخت» (hard science) و علم سبك (soft science) تقسيم مى شود. فيزيك، شيمى، زيست شناسى، زمين شناسى، انواع علوم سخت هستند و انسان شناسى، تاريخ، روان شناسى و جامعه شناسى به عنوان علوم سبك خوانده مى شوند. موافقين اين تقسيم بندى، استدلال مى كنند كه علوم سبك از روش علمى يعنى آزمايش و تجربه (تجربه يعنى مجموع اعمال و مداخلاتى كه انسان در واقعيت مى كند)، استفاده نمى كنند بلكه از شواهد روايتى و تاريخى سود مى جويند و جمع آورى اطلاعات در آنها از دقت بالايى برخوردار نيست. 

واژه Scievicco از لفظ لاتينز Scientia گرفته شده است و از زبان پارسي و عربي كلمه علم به دو معني متفاوت بكار برده مي شود غلظت از اين دو نوع كاربرد اغلب به خطاهاي بزرگي انجاميده است اين دو كاربرد عبارتند از :

1- معناي اصلي و نخستين علم كه دانستن در برابر ندانستن است و به همه دانستنيها صرف نظر آنها علم مي گويند .  مطابق اين معنا اخلاق ، رياضيات ، فقه ، دستور زبان و نجوم و همه علم اند و هر كس يك يا چند رشته از آنها را بداند عالم دانسته مي شود . خداوند به اين معنا عالم است يعني نسبت به هيچ امري جاهل نيست و براي او مسأله مجهولي ندارد . در اين معنا علم در برابر جهل قرار      مي گيرد . كلمه Knowledge انگليسي Comaissanse  در فرانسه معادل اين معناي        علم اند. 

2-كلمة علم در معناي ديگر فقط به دانستنيهايي اطلاق مي شود كه بر تجربه مستقيم حسب مبتني باشد علم در اين معنا در برابر جهل قرار نمي گيرد بلكه در برابر همه دانستنيهايي قرار مي گيرد كه آزمون پذير نيستند . اخلاق ( دانش خوبيها و بديها ) ، متافيزيك ( دانش احكام و عوارض مطلق هستي ) عرفان ( تجارب اروني و شخصي ) منطق ( ابزار هدايت فكر ) فقر ، اصول ، بلاغت و . . . همه بيرون از علم به معناي دوم آن قرار مي گيرند و همه به اين معنا غير علمي اند . كلمه Science در انگليسي و فرانسه معادل اين معناي علم اند مي توان گفت كه هدف تمام علوم شناسايي دنياي اطراف آدمي است .

شناخت علمي :

شناخت علمي ، شناختي است كه از بوته آزمايش درآمده است ، نظريه هاي علمي با روش دقيق از واقعيتهايي بدست مي آيد كه از مشاهده و تجربه حاصل شده است ، در علم محلي براي عقايد شخصي ، سليقه ها و خيال پردازي وجود ندارد . علم امري عيني است و به شناخت علمي به اين دليل مي توان اعتماد كرد كه به صورتي عيني به اثبات رسيده است .

شناخت علمي از دو روش كلي حاصل مي شود اين رويكردها در ايجاد شناخت علمي عبارتند از : قياس و استقراء .

الف) استقراء ( Induction  ) :

استقراء‌ يعني استدلال از جزئي به كلي : به گونه اي كه پژوهشگر بر پايه مشاهدات و بررسيهاي جزئي خود درباره كل قضاوت مي كند و تعميم ميدهد ( استقراء انواعي دارد كه اولين آن ، شمارش ساده است كه در آن احكامي درباره اشياء يا رويدادهاي منفرد به عنوان اساس تعميم در مورد نوعي كه اين اشياء و رويدادها متعلق به آن است در نظر گرفته مي شود . يا آنكه در يك مرتبه بالاتر ( از نظر كليت ) احكامي راجع به انواع به عنوان مبنا و اساس تعميم در مورد يك جنس ملحوظ مي شود