برچسب: تحقیق راجع به معماری مصر

برای حدود 10 هزار سال، دره نیل جایگاه یکی از بانفوذترین و باشکوه‌ترین تمدن‌های عصر خود بود. حتی امروزه هم برخی از آثار به جا مانده از این تمدن کهن همچون اهرام و ابوالهول در زمره مشهورترین و شگفت‌انگیزترین بناهای تاریخی جهان محسوب می‌شوند. 

مصر گنجینه آثار معماری است که در نوع خود نظیر ندارد.آثار معماری به جا مانده از تمدن مصر باستان با توجه به مصالحی که در ساخت آنها به کار رفته است به طور کلی به دو دسته تقسیم می‌شوند. 

دسته نخست بناهایی هستند که مصالح به کار رفته در آنها آجر نپخته بوده است. از این نوع آجر در ساخت خانه‌های مصری در طول تمدن‌های فراعنه، یونانی، قبطی و اسلامی استفاده می‌شده است و امروزه در ساخت خانه‌های روستایی کاربرد دارد. 

نوع دوم معماری سنگی است. مصر از ذخیره غنی معادن سنگ‌هایی نظیر بازالت، آهک، مرمر و گرانیت برخوردار بود. بهره‌برداری از معادن سنگ زیر نظر دولت انجام می‌گرفت. 

این امر از یک طرف به دلیل اهمیت پروژه‌های ساختمانی در آن زمان بود از طرف دیگر کارگران تا اتمام کار مجبور بودند در مجاورت معدن سنگی که بنای مورد نظر باید با آن شکل می‌گرفت، زندگی کنند در نتیجه حراست از مصالح با ارزش این بناها مهم شمرده می‌شد. از نکات جالب توجه‌ای که در ساخت بناهای شگفت‌آور مصر شایان ذکر است ساده بودن ابزار کارگران آن دوران در مقابل خلق این بناهای اعجاب‌آور است. 

در واقع این مسأله بیش از پیش بیانگر نبوغ و خلاقیت معماران آن دوران بوده است. در دوران فراعنه وجود یک طرح معماری پیش از اقدام به ساخت یک بنا ضروری محسوب می‌شد. نمونه‌هایی از این طرح‌ها را می‌توان روی کوزه‌ها و سنگ‌ها دید. در واقع در مصر باستان صنعت‌گرانی که مهارت‌های خاصی در ساخت بنا و ارایه طرح آن داشتند در قالب یک متخصص تجربیات خود را نسل به نسل منتقل کردند و شاهکارهایی را که ما امروز شاهد آن هستیم از خود به جا گذاشتند. 

ساخت مقبره‌های سلطنتی در قدیم بسیار اهمیت داشت در واقع توجه به ساخت این مقبره‌ها به اوایل تمدن مصر باستان باز می‌گردد. علاوه بر این مقبره‌ها که اوج هنر معماری در آنها به کار گرفته می‌شد، ساخت زیارتگاه‌ها نیز ارزش زیادی داشت. دولت بهترین مصالح، معماران و هنرمندان خود را وقف ساخت این بناها می‌کرد. 

گذشته از معماری که در خدمت مذهب و مراسم تدفین بود نوع دیگری از معماری با نام معماری نظامی نیز در مصر رواج داشت که معرف آن قلعه‌ها و برج‌هایی بودند که در آن زمان ساخته شده‌اند این نوع معماری در دوران حکومت آل ایوب (سلسله اسلامی در مصر که بنیانگذار آن صلاح‌الدین ایوبی بود) به اوج خود رسید که نمونه‌های بارز این سبک معماری قلعه صلاح‌الدین و دژ المظفر است. 

در طراحی مقبره مصری،در نماد خانه ابدی و خاموش مردگان نیز از اصول ماندگاری و نظم مشابهی پیروی شده است.شکل رایج این مقبره،مصطبه مصطبه(در عربی:سکو)ساختمان چهار گوشه ای از آجر یاسنگ با دیوارهایی پر از شیب است که بر روی مقبره ای زیر زمینی که به وسیله هوا کشی با خارج ارتباط پیدا می کرد ساخته می شد.شکل مصطبه احتمالاًاز تپه های خاکی یا سنگی که مقبره های پیشین را می پوشانیدند گرفته شده است.لازم به8 تذکر است که در بین النهرین تقریباً گونه ای بی تفاوت به آیین تدفین مردگان و ماندگاری مقبره ها وجود داشت،حال آنکه در مصر اینگونه مسائل را در درجه اول اهمیت قرار می دهند.

در حدود سال 2750 ق.م هرم پله دار شاه زوسر از سلسله سوم در سقاره یا گورستان باستانی (شهر مردگان)ممفیس بر پا داشته شد.این هرم که احتمالاًکهن ترین بنای سنگی مصر است،نخستین مقبره عظیم پادشاهی بود.شکل هرم مزبور که ظاهراً چیزی در حد واسط بین مصطبه وهرم های «حقیقی» بعدی در جیزه است،در واقع کپه ای از چندین مصطبه تدریجاً کوچک شونده است که در پایان کار ساختمانی مشابه زیگوراتهای بزرگ بین النهرین از آب درآمده است.اما هرم زوسر بر خلاف زیگوراتها یک مقبره است نه یک معبد،وارتفاع آن از بنا های شهر مردگانی که پیرامونش ترتیب یافته،بلند تر است

پس از سال ها زندگي پراكنده و بدوي نسل هاي بشري، رفته رفته نياز و طبع اجتماعي انسان ها سبب شد هسته هاي مدنيت و كلني هاي انساني (human colonies) شكل بگيرند و پايه هاي تمدن كهن امروزي پايه ريزي شوند. مصر در كنار رود نيل سرزمين هاي آشور، كلده، بابل، بين النهرين و دشت و جلگه هاي وسيع سرزمين آريايي ايران (Persian) همه و همه نقطه هايي است كه روي نقشه هاي جغرافيايي اوليه ظاهر و رفته رفته پر رنگ شدند و هويت يافتند و با توسعه زندگي اجتماعي بشري و ساز و كارهاي اقتصادي و بازرگاني و حوزه كاشت و برداشت، گسترش و تزايد آنها ادامه يافت. اين سير تاريخي همچنان ادامه پيدا كرد تا امروز كه ما شاهد قاره هاي پنجگانه كره زمين با شهرها، شهرك ها و روستاهاي و مهمتر از اينها،كلان شهرهاي عظيم روي نقشه جهان هستيم.

در اين قاره ها بافتهاي متفاوتي شكل گرفته اند: از بيغوله و كپرها و حصيرنشين ها و سكونت هاي حاشيه اي و تحميلي كه بگذريم، بافت هاي مسكوني، تجاري، اداري و بازرگاني را در جاي جاي جهان و با گونه گوني بسيار مي بينيم.

امروز خانه هاي ويلايي بزرگ و كهن جاي خود را به الگو هاي كوچك، با متراژ كوچك آپارتماني داده كه در دل برج ها و آسمانخراش هاي عظيم جاي گرفته اند. بازار هاي سنتي و سرپوشيده گلي قديمي با سقف هاي گنبدي و زيبا جاي خود را به پاساژها و مراكز خريد بسيار بزرگ و چند طبقه با آسانسورها و پله هاي برقي داده است. فضاهاي سبز وسيع خانه هاي قديمي، محلات و خيابان ها، جمع و جور شده و در پارك ها و بوستان ها و حاشيه بعضي خيابان ها خلاصه شده است. راه ها و جاده هاي باطراوت و خلوت درشكه رو، سواره رو و پياده رو تبديل به خيابان هاي شلوغ و پرترافيك چند بانده و بلوار ها و بزرگراه هاي وسيع شده است. انسان امروز به جاي پياده روي در حاشيه باصفاي خيابانها و گذر سواره از جاده هاي خلوت، درگير ازدحام، انبوه خيابان ها و بعضا شلوغي اتوبوس هاي پر از جمعيت، بزرگراههاي عظيم و شتاب مترو و … است. هواي پاك و آسمان آبي و فضاي سرسبز، كم كم به هواي آلوده و آسمان تيره، شلوغ و آغشته به صداها، برق ها و آژير خودرو ها بدل شده است. از زندگي با صفا، خوش و آسوده ديروز خبري نيست و انسان امروز درگير زندگي هاي پرزرق و برق، اما پر درد سر و ناآرام و پر هياهو با دل مشغولي هاي بسيار است.

البته درست كه سهمي از مشكلات به افزايش جمعيت و گسترش جوامع امروزي و به تبع آن مسائلي از قبيل تمركز كار، حرفه، صنايع، مراكز تجارت و بازرگاني و اقتصاد و… بر مي گردد كه لامحاله بايستي صورت مي گرفت، اما بايد پذيرفت كه قسمت عمده اي از اين زندگي را مي توانستيم به شكل بهتري داشته باشيم. 

مواردي چون قطبي شدن شهرها و مناطق مسكوني به شمال و جنوب، چهره كريه وناخوشايند ساختمان سازي و بلندمرتبه سازي بي رويه در سطح شهرها و مناطق، بهم ريختگي بافت هاي مسكوني، نابود سازي محيط زيست بشري و مهمتر غيراصولي بودن و مقاوم نبودن ساخت و سازها در قبال حوادث نامترقبه بخصوص زلزله، ساخت و سازهاي تقليدي، بدون الگوي صحيح و قابل قبول، خارج شدن ار اصول و ضوابط سنتي و نوين در كاربرد مصالح و استفاده صحيح از آن و عدم رعايت سبك سازي در ساخت و سازها و امثال آن مويد سهل انگاري هاي ما در اين باره است.

اما اين همه حاصل سهل انگاري هاي نسل ما نيست. بلكه حاصلي است كه در طول قرون و اعصار فراهم آمده و در عصر حاضر عمده ي آن رخ نموده است.

براي مثال منزل(comfortable Home) كه محل نزول از مركب و آرامش يافتن و استراحت كردن و نزول يافتن در محل سكونت و خانه بوده است، كم كم به الگوي تحميلي و اجباري تبديل شده كه آشيانه يا جوابگاهي نا آرام و غير متناسب با طبيعت و فطرت انساني است و آسايش او، هويت و فرهنگ او را تحت الشعاع قرار داده. مرحوم دكتر كريم پيرنيا مي گفت در قديم خانه ها را آدم وار مي ساختند، يعني براي سكونت و راحتي انسان. اما تغييرات و تحولات غير اصولي در ساخت ساز و تاسيسات و كاربرد مصالح ساختماني و طراحي، خانه ها را را تبديل كرده به فضايي كه ديگر راحتي و آسايش و لطافت ندارد و تنها سرپناهي است كه به ناچار آن را مي پذيريم و به آن پناه مي بريم