برچسب: تحقیق گفتگوی تمدن ها

در اسلام هیچ گونه مانعِ شرعی یا عقلی وجود ندارد که ما را به طور کلی از گفتگو با دیگران باز دارد. امروز چه ما بخواهیم یا نخواهیم، گفتگوی تمدنها در حال انجام شدن است. البته گفتگوی یک طرفه که مجریان آن، گفتگو را با حربه های گوناگون به دستور و امریه تبدیل کرده اند و طرف دیگر، چاره ای جز پذیرفتن و اطاعت ندارد. برای مثال، دهها سال است که بحثهای نظری در مجامع بین المللی در جریان است. حاصل آن نیز میثاقها و کنوانسیونهایی است که نوعا همه کشورها آن را پذیرفته اند، بی آنکه در تکوین و تدوین چنین مجموعه های تعهدآوری، نقش اساسی داشته باشند.

گفتگوهای کنونی از سنخ گفتگوهای آرمانی که طرفین از حقوق برابر در بیان عقاید خویش بهره مند باشند، نیست. این گونه گفتگوها به آنجا می انجامد که به گفته «نلسون کال»، جانشین «مک لوهان» در دانشگاه تورنتو: «سرانجام قدرت اینترنت به این معناست که باعث می شود جهان به طور کامل، مثل آمریکاییان فکر کند و بنویسد.»(1)

گفتگو به ما امکان می دهد که در برابر موج شعارهای «جهانی شدن» یا ایجاد «دهکده جهانی» یا «نظم نوین جهانی»، تنها ناظر و بیننده نباشیم، بلکه با حفظ اصول کلی، نقش خود را ایفا کنیم. 

نگاهی به تاریخِ اسلام نشان می دهد که تمدن عظیم اسلامی، هیچ گاه با انزواطلبی و گوشه گیری نمی توانست پیام خود را به دیگران برساند. البته تمدنها دارای ابعاد گوناگون هستند؛ هم نمودهای عینی دارند و هم نمودهای معنوی. نمودهای عینی تمدنها راحت تر منتقل می شوند، ولی انتقال نمودهای معنوی پیچیده تر است؛ زیرا از نظر ماهیت با یکدیگر متفاوت اند. 

پیشینه طرح گفتگو و برخورد

تمدنها 

پیشینه گفتگوی تمدنها، شاید به قدمت خود این تمدنها باشد.«توین بی» در سال 1947 میلادی به شکل بسیار صریح تر نظریه تقابل یا جنگ تمدنها را مطرح کرده بود. او در کتاب «تمدن در بوته آزمایش» در مقاله دهم با عنوان «اسلام، آینده و عرب» به طور مفصل به این موضوع پرداخته است، پس از گذشت نیم قرن، نظریه جنگ تمدنها با تحلیل دقیق تر و شناختی بیشتر و جزئی تر مطرح گشت.(2)

در باره پیشینه طرح گفتگوی تمدنها باید گفت که تا کنون مراکز و سازمانهای گوناگونی برای برگزاری گفتگو بین ملتها، فرهنگها و ادیان، تلاش کرده اند. داریوش شایگان در سال 1356 خورشیدی با حمایت دربار شاه، مرکزی را به نام «مرکز ایرانی مطالعه فرهنگها» بنا نهاد. وی در همان سال، کنفرانسی را با عنوان «آیا تسلط تفکر مغربی، ارکان گفتگو میان فرهنگها را میسر می سازد؟» در تهران برپاکرد.(3) وی در سال 1374 خورشیدی، کتاب «زیر آسمانهای جهان» را منتشر کرد که در یک فصل آن به «گفتگوی تمدنها» می پردازد. 

«رژه گارودی»، اندیشمند مسلمان فرانسوی نیز در اوان پیروزی انقلاب اسلامی ایران با انگشت گذاشتن بر روی بحران درونی تمدن غرب، مرکزی، را به نام «مرکز برخورد و گفتگوی تمدنها» در پاریس بنیان نهاد.(4) وی در کتاب «هشدار به زندگان»، به عنوان یکی از راه حلهای نجات غرب، پیشنهاد می کند که: «غربیان، تمدن و فرهنگ غرب را تنها تمدن و فرهنگ پیشرفته و نمونه تحول و تکامل بشری ندانند و با کشف و شناخت دقیق تمدنهای دیگری که فرهنگ آنها زاییده انقلاب صنعتی نیست، کمبودهای خود را دریابند و از دیگر تمدنها برای غنی تر ساختن و عمیق تر کردن فرهنگ خود استفاده کنند.»(5)

یکی دیگر از اندیشمندان ایرانی که در زمینه گفتگوی تمدنها، نظریه های قابل تأملی دارد، دکتر جواد فلاطوری است. وی در سال 1365 خورشیدی، شعار «گفتگوی تمدنها و ادیان» را برای تبادل نظر بین تمدنها و فرهنگها مطرح ساخت که چندان مورد توجه قرار نگرفت.(6)