دانلود تحقیق با موضوع رابطه سعادت و تزكيه نفس،
در قالب word و در 17 صفحه، قابل ویرایش.
بخشی از متن تحقیق:
مقدمه
«ونفس وما سويها فالهمها فجورها وتقويها قدافلح من زكيها و قد خاب من دسيها» (شمس:۷ – ۱۰)
از
آيات استفاده مىشود كه فلاح انسان در گرو تزكيه نفس است و «فلاح» همان
سعادت و كمال نفس انسانى است; از اين نظر كه موجب رستگارى و رها شدن انسان
از گرفتاريهاست. از آن نظر كه موجب دستيابى به خواستههاست «فوز» و از نظر
اينكه مطلوب ذاتى است «سعادت» ناميده مىشود.
ارتباط بين اعمال نيك و سعادت نفس
تا
آنجا كه از آيات و روايات به دست مىآيد، رابطه بين تزكيه و فلاح يا بين
ارزشهاى اخلاقى، سعادت حقيقى و كمال نهايى انسان تنها يك رابطه قراردادى
محض نيست، بلكه خداى متعال روابط على و معلولى را به طور تكوينى، جعل كرده و
اين امر غيراز قرارداد اعتبارى محض است. خداوند معلولها را به دنبال
علتبه وجود مىآورد و علتها وسايطى براى تحقق آنها هستند. اين رابطه را
خود او ايجاد كرده است. ولى معناى اين سخن وجود سنخيتبين علت و معلول و
بين وسيله و ذىالوسيله است، نه اينكه صرف قرارداد بدون ارتباط واقعى باشد.
آنچه مسلم است و ما از كتاب و سنتبه دست مىآوريم اين است كه چنين
رابطهاى وجود دارد; مثلا، كارهاى خداپسندانه يا به اصطلاح، ارزشهاى اخلاقى
در بينش اسلامى، موجب سعادت و كمال انسان مىشود. اما تحليل و تبيين اين
رابطه مسالهاى ديگر است.
ما حقيقت اين رابطه را به درستى نمىتوانيم
درك كنيم; زيرا روابط خاص بين اشيا را از طريق تجربه به دست مىآوريم;
مثلا، اگر بخواهيم بدانيم كه علت فلان چيز چيستيا بين چه چيزهايى رابطه
على و معلولى وجود دارد بايد آنهارا تجربه كنيم. به طور ذهنى، پيش از
تجربه، نمىتوان روابط على و معلولى بين پديدهها را به دست آورد، مگر در
چارچوبهاى كلى; مثلا، در اين حد كه علت موجده بايد كاملتر از معلول باشد.
عقل ممكن است اين اندازه بفهمد; اما اينكه چه علتى موجب پيدايش چه معلول
خاصى مىشود براى فهم آن، به تجربه نياز است. و چون ما از عالم آخرت
تجربهاى نداريم، حتى تجربه آگاهانهاى نسبتبه امور معنوى و روحانى خودمان
هم نداريم – و تجربه بايد آگاهانه باشد – نمىتوان اين موضوع را درك كرد
كه عملى كه انجام مىدهيم، حتى در اين دنيا، چه تاثيرى بر روح ما دارد. اين
تاثير بواقع، وجود دارد و كسانى كه چشم بصيرت داشته باشند رابطه بين عملى
را كه انجام مىدهند و تاثيرى را كه بر روحشان مىگذارد، مىبينند; اگر كار
خوبى كرده باشند نورانيتى در دلشان ايجاد مىشود و در روحشان، صفايى به
وجود مىآورد، ولى امثال ما، كه از چنين نورانيتى محروم هستيم، اين آثار را
مشاهده نمىكنيم. به اين دليل است كه گفته مىشود ما تجربه آگاهانهاى از
تاثير افعال در روحيات خود نداريم و اين موجب شرمندگى انسان است كه از دل و
باطن خود خبرى نداشته باشد. ولى واقعيت اين است كه اعمالى كه ما انجام
مىدهيم با ساير چيزها ارتباط دارد. در اين زمينه، شواهد فراوانى وجود
دارد، چه از حضرات معصومين عليهمالسلام و چه از تربيتشدگان مكتب آنان.
آنها گاهى فقط با توجه به ظاهر كسى، آثار اعمال او را در وجودش مىيافتند و
از سعادت يا شقاوت روحى او آگاه مىگشتند; يعنى مىفهميدند كه او كار خوبى
انجام داده يا مرتكب خطا و لغزش شده است …
«ونفس وما سويها فالهمها فجورها وتقويها قدافلح من زكيها و قد خاب من دسيها» (شمس:۷ – ۱۰)
از
آيات استفاده مىشود كه فلاح انسان در گرو تزكيه نفس است و «فلاح» همان
سعادت و كمال نفس انسانى است; از اين نظر كه موجب رستگارى و رها شدن انسان
از گرفتاريهاست. از آن نظر كه موجب دستيابى به خواستههاست «فوز» و از نظر
اينكه مطلوب ذاتى است «سعادت» ناميده مىشود.
ارتباط بين اعمال نيك و سعادت نفس
تا
آنجا كه از آيات و روايات به دست مىآيد، رابطه بين تزكيه و فلاح يا بين
ارزشهاى اخلاقى، سعادت حقيقى و كمال نهايى انسان تنها يك رابطه قراردادى
محض نيست، بلكه خداى متعال روابط على و معلولى را به طور تكوينى، جعل كرده و
اين امر غيراز قرارداد اعتبارى محض است. خداوند معلولها را به دنبال
علتبه وجود مىآورد و علتها وسايطى براى تحقق آنها هستند. اين رابطه را
خود او ايجاد كرده است. ولى معناى اين سخن وجود سنخيتبين علت و معلول و
بين وسيله و ذىالوسيله است، نه اينكه صرف قرارداد بدون ارتباط واقعى باشد.
آنچه مسلم است و ما از كتاب و سنتبه دست مىآوريم اين است كه چنين
رابطهاى وجود دارد; مثلا، كارهاى خداپسندانه يا به اصطلاح، ارزشهاى اخلاقى
در بينش اسلامى، موجب سعادت و كمال انسان مىشود. اما تحليل و تبيين اين
رابطه مسالهاى ديگر است.
ما حقيقت اين رابطه را به درستى نمىتوانيم
درك كنيم; زيرا روابط خاص بين اشيا را از طريق تجربه به دست مىآوريم;
مثلا، اگر بخواهيم بدانيم كه علت فلان چيز چيستيا بين چه چيزهايى رابطه
على و معلولى وجود دارد بايد آنهارا تجربه كنيم. به طور ذهنى، پيش از
تجربه، نمىتوان روابط على و معلولى بين پديدهها را به دست آورد، مگر در
چارچوبهاى كلى; مثلا، در اين حد كه علت موجده بايد كاملتر از معلول باشد.
عقل ممكن است اين اندازه بفهمد; اما اينكه چه علتى موجب پيدايش چه معلول
خاصى مىشود براى فهم آن، به تجربه نياز است. و چون ما از عالم آخرت
تجربهاى نداريم، حتى تجربه آگاهانهاى نسبتبه امور معنوى و روحانى خودمان
هم نداريم – و تجربه بايد آگاهانه باشد – نمىتوان اين موضوع را درك كرد
كه عملى كه انجام مىدهيم، حتى در اين دنيا، چه تاثيرى بر روح ما دارد. اين
تاثير بواقع، وجود دارد و كسانى كه چشم بصيرت داشته باشند رابطه بين عملى
را كه انجام مىدهند و تاثيرى را كه بر روحشان مىگذارد، مىبينند; اگر كار
خوبى كرده باشند نورانيتى در دلشان ايجاد مىشود و در روحشان، صفايى به
وجود مىآورد، ولى امثال ما، كه از چنين نورانيتى محروم هستيم، اين آثار را
مشاهده نمىكنيم. به اين دليل است كه گفته مىشود ما تجربه آگاهانهاى از
تاثير افعال در روحيات خود نداريم و اين موجب شرمندگى انسان است كه از دل و
باطن خود خبرى نداشته باشد. ولى واقعيت اين است كه اعمالى كه ما انجام
مىدهيم با ساير چيزها ارتباط دارد. در اين زمينه، شواهد فراوانى وجود
دارد، چه از حضرات معصومين عليهمالسلام و چه از تربيتشدگان مكتب آنان.
آنها گاهى فقط با توجه به ظاهر كسى، آثار اعمال او را در وجودش مىيافتند و
از سعادت يا شقاوت روحى او آگاه مىگشتند; يعنى مىفهميدند كه او كار خوبى
انجام داده يا مرتكب خطا و لغزش شده است …
