مقدمه
قانون مجازات اسلامی 1375 (تعزیرات) کتاب پنجم از قانون مجازات
اسلامی است که به مبحث تعزیرات و مجازاتهای بازدارنده اختصاص دارد. این
قانون اولین قانون دائمی مجازات اسلامی است که پس از پیروی انقلاب اسلامی
به تصویب رسیده است.
انسجام دادن به قوانین کیفری قبل، جایگزینی مجازات
شلاق با مجازات حبس، احصاء جرایم قابل گذشت از دیگر ویژگی های عمده این
قانون هستند.
چنانچه به گذشته سیر قانونگزاری در زمینه مسائل کیفری از
پیروزی انقلاب اسلامی به بعد بنگریم، قوانین کیفری یک سیر تکاملی را پشت سر
گذاشته اند. با گذشت زمان در عمل معایب و محاسن قوانین نمود یافته و
قانونگزار در صدد تقویت محاسن و رفع معایب برآمده است. بر این اساس هر
قانون جدیدی نسبت به قوانین قبلی کامل تر است.
با مقایسه قانون مجازات
اسلامی 1370 با قوانین حدود و قصاص و دیات سابق و نیز مقایسه کتاب پنجم این
قانون که در سال 1375 به تصویب رسیده است با قانون تعزیرات مصوب 1362 و
حتی با قانون مجازات اسلامی 1370 سیر تکاملی آنها محرز است و ملاحظه می
گردد قانونگزار با تصویب قوانین جدید در صدد مرتفع نمودن معایب و نواقص
قوانین قبلی نیز بوده است. لذا ملاحظه می گردد مقرراتی که در قانون مجازات
اسلامی سال 1370 پیش بینی شده است گاهاً در قانون 1375 نیز مورد عنایت
قانونگزار بوده اند، از جمله مقررات راجع به شروع به قتل عمد و قتل به
تسبیب، فحاشی، سرقت، ساخت و تهیه مشروبات الکلی و غیره … از آن جایی که
مجموعه قانونی مجازات اسلامی از ماده یک شروع و تا ماده ی 729 ادامه دارد و
هر دو قانون مجازات اسلامی 1370 و 1375 مجموعاً یک قانون محسوب می شوند،
آیا امکان تعارض بین مواد این قانون وجود دارد و در صورت تعارض بین مواد
مختلف این قانون چگونه باید رفع تعارض کرد؟ در چه مواردی تعارض وجود دارد؟ و
این تعارضها ظاهری هستند یا واقعی؟ سوالاتی است که در این مقاله سعی بر
پاسخگویی به آنها است.
تعریف معاونت به طور کلی :
معاونت در جرم آن است که شخص بدون انکه مستقیماً و رأساً در عملیات اجرایی
جرم شرکت نموده باشد بر اثر تحریک و تطمیع یا نیرنگ و فریب دیگری را وادار
به ارتکاب جرم می نماید و یا با علم و اطلاع وسیله ارتکاب جرم را برای
مباشر اصلی تهیه و تحصیل می کند و یا آن که طریق ارتکاب جرم را به مجرم
اصلی ارائه می دهد.
تعریف معاونت
معاون کسی است که در نفی فعل
مجرمانه نقش ندارد لیکن امکانات را برای تحقق فعل اصلی توسط مجرم فراهم می
آورد و راه را هموار کرده تحصیلات لازم را برای مباشر یا مسبب جرم تدارک می
بیند.
معاونت از دیدگاه حقوق جزا از دو نظر مورد توجه قرار می گیرد یکی مفهوم مرسع و دیگری مفهوم مضیغ.
معاونت در مفهوم مرسع : شامل هر گونه مداخله و مشارکت در ارتکاب جرم و از آن جمله شامل اصطلاح خاص و حقوقی معاونت در جرم می باشد.
در
حالی که در معنای مضیغ معاونت، نوع خاص و معینی از همکاری در ارتکاب جرم
است به طوری که مجرم اساساً و رأساً هیچگونه مداخله ای در عملیات اجرایی
سازنده جرم نداشته و نقش او، فرعی و تبعی بوده و تنها در پیرامون جرم محدود
و مشخصی به اموری چون تهیه مقدمات جرم و تشویق و ترغیب می پردازد و مراد
ما از معاونت در جرم مفهوم مضیق آن است. معاونت ممکن است قبل از حصول نتیجه
باشد و گاهی نیز معاونت همزمان با وقوع جرم است که در آن صورت معاون مجرم
را در حین ارتکاب جرم یاری می رساند بطوری که در رکن مادی جرم دخالت نکند.
فصل
ششم از قانون مجازات عمومی مصوب 23 دی ماه 1304 بر شرکا و معاونین مجرم
اختصاص یافته و ماده 28 از قانون مذکور مقرر داشته اشخاص ذیل معاون مجرم
محسوب می شوند :
1- کسانی که باعث و محرک ارتکاب فعلی شوند که منشأ جرم است.
2- کسانی که تبانی بر ارتکاب جرم کرده
3- کسانی که با علم و اطلاع از حیث تهیه و تدارک آلات و اسباب جرم یا تسهیل اجرای آن یا به هر نحو به مباشر جرم کمک کرده اند.
