برچسب: تحقیق در مورد تعليم و تربيت

بخشی از متن تحقیق:
بسم الله الرحمن الرحيم
بحث ما درباره تعليم و تربيت در اسلام است . تعليم و تربيت ، بحث‏ ساختن افراد انسانها است . يك مكتب كه دارای هدفهای مشخص است و مقررات همه جانبه‏ای دارد و به اصطلاح سيستم حقوقی و سيستم اقتصادی و سيستم سياسی دارد ، نمی‏تو اند يك سيستم خاص آموزشی نداشته باشد . يعنی‏
مكتبی كه می‏خواهد در مردم طرحهای خاص اخلاقی ، اقتصادی و سياسی را پياده‏ كند بالاخره اينها را برای انسانها می‏خواهد ، اعم از اينكه هدف، فرد باشد يا جامعه ، كه اين خود مسأله‏ای است ، كه در همين جا بايد بحث بشود .
اگر هدف ، جامعه باشد ، بالاخره اين افراد هستند كه به وسيله آنها بايد اين طرحها پياده شود . افراد بايد آموزش ببينند و طوری پرورش پيدا كنند كه همين طرحها را در اجتماع پياده كنند . و اگر هدف فرد باشد نيز ] بديهی است كه آموزش و پرورش افراد ضروری است ] . در اسلام ، هم اصالت فرد محفوظ است و هم اصالت اجتماع ، يعنی فرد خودش خالی از اصالت نيست . پس بالاخره طرحی و برنامه‏ای برای‏ ساختن فرد وجود دارد ، اعم از اينكه فرد را بايد ساخت برای طرحهايی كه‏
برای اجتماع و جامعه است – و اين طرح و برنامه را به عنوان مقدمه ساختن‏ اجتماع در نظر بگيريم – يا فرد را بايد ساخت از اين نظر كه هدف ، ساختن‏ افراد است ، و يا از يك نظر جمعی فرد بايد ساخته بشود ، هم از آن جهت‏ كه بايد مقدمه‏ای و ابزاری برای ساختن اجتماع باشد و هم از نظر اينكه‏
خودش هدف است . اينجاست كه ما بايد با اصول تعليم و تربيت اسلامی آشنا بشويم . اولا
آيا اسلام برای مسأله تعليم به عنوان آموزش دادن و آگاهی دادن اهميتی‏
قائل است يا نه ؟ و به عبارت ديگر آيا اسلام عنايتی به پرورش عقل و فكر انسان دارد يا چنين عنايتی ندارد ؟ اين همان مسأله علم است كه از قديم‏ ميان علما مطرح بوده ، هم اصل مطلب كه اسلام دينی است كه به علم دعوت‏ كرده است ، و هم خصوصيات آن كه آن علمی كه اسلام به آن دعوت كرده است‏
چه علمی است ؟ كه افرادی نظير غزالی ، فيض و ديگران در اين زمينه بحث‏ كرده‏اند . و از نظر تربيت و پرورش هم كه مقررات اخلاقی اسلام ، همه ، مقررات پرورشی انسانها است كه انسانی كه اسلام می‏خواهد پرورش بدهد ، انسان نمونه اسلام چگونه انسانی است و مدل آن انسان چگونه مدلی است . البته مسائل ديگری هم در اينجا هست كه مربوط به كيفيت اجرای مطلب است‏ ، يعنی هدفها مشخص ، ولی برای تربيت انسان از چه متود و روشی بايداستفاده كرد ؟ يعنی تا چه اندازه ملاحظات روانی در تعليمات اسلامی منظور شده است ؟ مثلا در تعليم و تربيت كودك چه دستورهايی رسيده و در آن‏ دستورها چقدر واقع بينی و ملاحظات روانی رعايت گرديده ، و درگذشته ،
تعليم و تربيتهای قديمی ما چقدر منطبق با تعليمات اسلامی بوده و چقدر نبوده ، و تعليم و تربيتهای امروز ما چقدر منطبق است ؟
پرورش عقل
مسأله اول كه بايد بحث كنيم همان مسأله پرورش عقل و فكر است . در اينجا ما دو مسأله داريم ، يكی مسأله پرورش عقل ، و ديگر مسأله علم . مسأله علم همان آموزش دادن است . ‘ تعليم ‘ عبارت است از ياد دادن . از نظر تعليم ، متعلم فقط فراگيرنده است و مغز او به منزله‏
انباری است كه يك سلسله معلومات در آن ريخته می‏شود . ولی در آموزش ، كافی نيست كه هدف اين باشد . امروز هم اين را نقص می‏شمارند كه هدف‏ آموزگار فقط اين باشد كه يك سلسله معلومات ، اطلاعات و فرمول در مغز متعلم بريزد ، آنجا انبار بكند و ذهن او بشود مثل حوضی كه مقداری آب در آن جمع شده است . هدف معلم بايد بالاتر باشد و آن اينست كه نيروی فكری‏
متعلم را پرورش و استقلال بدهد و قوه ابتكار او را زنده كند ، يعنی كار معلم در واقع آتشگيره دادن است . فرق است ميان تنوری كه شما بخواهيد آتش از بيرون بياوريد و در آن بريزيد تا اين تنور را داغ كنيد ، و تنوری‏ كه در آن ، هيزم و چوب جمع است ، شما آتشگيره از خارج می‏آوريد ،آنقدر زير اين چوبها و هيزمها آتش می‏دهيد تا خود اينها كم كم مشتعل بشود و تنور با هيزم خودش مشتعل گردد . چنين به نظر می‏رسد كه آنجا كه راجع به‏ عقل و تعقل – در مقابل علم و تعلم – بحث می‏شود نظر به همان حالت رشد عقلانی و استقلال فكری است كه انسان قوه استنباط داشته باشد .
دو نوع علم
جمله‏ای دارند اميرالمؤمنين كه در نهج‏البلاغه است ( و من مدتها پيش ، ذهنم متوجه اين مطلب شده بود و شواهدی هم برايش جمع كرده‏ام ( . می‏فرمايند : « العلم علمان » ( و در يك نقل ديگر : » العقل عقلان ) ، علم‏ مطبوع و علم مسموع » ( يا : « عقل مطبوع و عقل مسموع ( ولا ينفع المسموع‏
اذا لم يكن المطبوع » ( 1 ). علم دو علم است ، يكی علم شنيده شده ، يعنی‏
فرا گرفته شده از خارج ، و ديگر علم مطبوع . علم مطبوع يعنی آن علمی كه از طبيعت و سرشت انسان سرچشمه می‏گيرد ، علمی كه انسان از ديگری ياد نگرفته و معلوم است كه همان قوه ابتكار شخص‏ است . بعد می‏فرمايد : و علم مسموع اگر علم مطبوع نباشد فايده ندارد . و واقعا هم همين جور است . اين را در تجربه‏ها درك كرده‏ايد : افرادی هستند كه اصلا علم مطبوع ندارند . منشأ آن هم اغلب سوء تعليم و سوء تربيت است‏ ، نه اينكه استعدادش را نداشته‏اند . تربيت و تعليم جوری نبوده كه آن‏ نيروی مطبوع او را به حركت درآورد و پرورش بدهد  …

فلسفه تعليم و تربيت و منتقدان آن
اگرچه فلاسفه گذشته در زمينه تعليم و تربيت آثارى داشته اند، اما فلسفه تعليم و تربيت به مفهوم رايج آن، تنها در اين قرن از محبوبيت برخوردار بوده است. در سال هاى اخير، اين رشته براى تثبيت خود، به عنوان بخش مهمى از تربيت معلم، كه غالباً تنها يك بخش از دروس اصلى تعليم و تربيت را شامل مى شود، مشكلات بسيارى داشته است. به بيان ديگر، بهره گيرى از انديشه ها و تحليل هاى فلسفى در تعليم و تربيت، با انتقادات فراوانى از درون و برون اين رشته مواجه بوده است.
ژاك بارزون (Jacques Barzun) نسبت به كتاب هاى بسيار بد و ناخوشايندى كه در زمينه تعليم و تربيت نوشته شده، اعتراض داشت. او به ويژه از يك فلسفه تعليم و تربيت خاص، به دليل اين كه در ميان قضاوت هاى نابخردانه خود، مسأله اهداف را در تعليم و تربيت مسأله اى مربوط به ارزش ها قلمداد كرده، دل زده شده است.
چارلز سيلبرمن (Charles Silberman) نيز در بررسى هايى كه از مدارس به عمل آورد، به دليل فقدان مبارزه كافى عليه بى فكرى مشهود در تعليم و تربيت، در زمره منتقدان و مخالفان فلسفه تعليم و تربيت قرار داشت…..

مقدمه   
در بيان ادب   
در آداب حضرت ربوبيت   
در آداب حضرت رسالت   
آداب مريد و مراد   
احتياج به انبياء در پرورش انسان   
مقام شيخي و شرايط صفات آن از نظر نجم الدين رازي   
آداب و وظايف شيخ نسبت به مريد از نظر عزالدين محمود كاشاني   
شرايط و صفات مريدي و آداب آن از نظر نجم الدين رازي   
در آداب مريد با شيخ از نظر عزالدين محمود كاشاني   
شرايط شاگردپذيري از نظر ابوسعيد ابوالخير