برچسب: پایان

«هنر اسلامي نمودار همان مفهومي است كه از نامش برمي آيد، بدون هيچ ابهام و
ترديدي. هنر اسلامي بيروني ترين و ملموسترين چهره اسلام است». (بروكهارت،
1365، 16)
انديشه اسلامي بعد از گذشته دو سده، هنري با خصوصيات ويژه و
منحصر به فرد به جهان عرضه كرده كه خصوصيات آن براي قرنها پايدار مانده و
روز به روز شكوفاتر و درخشانتر شده است. اين خصوصيات تا زماني كه وحدت وجود
داشت تداوم يافت. اين هنر وحدت را در هماهنگي جستجو مي كرد و هماهنگي چيزي
جز كثرت در وحدت نبود. وحدت زيربناي همه چيز بود و وحدت و هماهنگي به كمك
هندسه، وزن و نور جلوه گر مي شد. در روند چنين انديشه اي بود كه هنر اسلامي
از سده هاي 13-12 ق در تمامي سرزمينهاي اسلامي، از نظر ساختار و تزيين، از
الگوي واحدي پيروي كرد و آن را تداوم بخشيد. ويلسون، 1377، ص 4
نكته
اساسي در هنر اسلامي كه بايد بدان توجه كرد عبارت است از توحيد. هنرمند
مسلمان از كثرات مي گذرد تا به وحدت نايل آيد. انتخاب نقوش هندسي و اسليمي و
خيالي و كمترين استفاده از نقوش انساني و وحدت اين نقوش در يك نقطه،
تاكيدي بر اين اساس است:
نديم و مطرب و ساقي همه اوست خيال آب و گل در ره بهانه
(مددپور، 1377، 196)
جهان
در تفكر اسلامي جلوه و مشكات انوار الهي است و حاصل فيض مقدس نقاش ازلي، و
هر ذره اي و هر موجودي از موجودات جهان و هر نقش و نگاري مظهر اسمي از
اسماء الهيه است و در ميان موجودات، انسان مظهر جميع اسماء و صفات و گزيده
عالم است. (همو، 1374، 133)
به هر تقدير جلوه گاه حقيقت در هنر، همچون
تفكر اسلامي، عالم غيب و حق است، به عبارت ديگر، حقيقت از عالن غيب براي
هنرمند متجلي است، و همين جهت، هنر اسلامي را عاري از خاصيت مادي طبيعت مي
كند. او در نقش قالي – كاشي و تذهيب و حتي نقاشي كه به نحوي مانع حضور و
قرب به جهت جاذبه خاص است، نمايش عالم ملكوت و مثال را كه عاري از خصوصيات
زمان و مكان و فضاي طبيعي است مي بيند. در اين نمايش كوششي براي تجسم بعد
سوم و پرسپكتيو ديد انساني نيست. تكرار مضامين و صورتها همان رفتن به اصل
است. هنرمند در اين مضامين از الگوي ازلي نه از صور محسوس بهره مي جويد، به
نحوي كه گويا صور خيالي او به صور مثالي عالم ملكوت مي پيوندد. (همو،
1377، 196)
از ديدگاه يك هنرمند مسلمان يا هنرمندي در جهان اسلام، و يا
پيشه وري كه بر آن بود تا سطحي را تزيين كند، پيچاپيچي هندسي بي گمان
عقلاني ترين راه شمرده مي شد. زيرا كه اين نقش اشاره بسيار آشكاري است بر
انديشة) اينكه يگانگي الاهي يا وحدت الوهيت زمينه و پاية گوناگونيهاي بي
كران جهان است. در واقع وحدت الوهيت در وراي همة مظاهر است، زيرا كه سرشت
آن مجموع و كل است چيزي را در بيرون وجود خويش نمي گذارد و همه را فرا مي
گيرد و «وجود دومي» بر جاي نمي گذارد. با اين همه، از طريق هماهنگي تابيده
بر جهان است كه وحدت الوهيت در جهان نمودار مي شود و هماهنگي هم چيزي نيست
جز «وحدت در كثرت» (الوحده في الكثره) به همان گونه كه «كثرت در وحدت»
(الكثره في الوهده) است. در هم گره خوردگي بيانگر يك جنبه و جنبه هاي ديگر
است. ولي باز هم اين مطلب به ياد مي رسد كه وحدت زيربناي همه چيز است، يعني
آنكه جهان از عامل واحدي پي ريزي شده است مانند يك طناب يا يك خط كه در
سيري بي كران پيوسته به خويشتن بازمي گردد و دور مي شود. (بوركهات، 1365،
75)
خطوط يك سلسله معاني در ذهن ايجاد مي كنند، يك خط عمودي در حقيقت
سمبلي است از متعالي شدن و بالا رفتن، يك خط افقي سمبلي است از سكون و به
اصطلاح بي حركت بودن. مقدار اين خطوط به اضافه خطوط مايل كه عبارت از
حركاتي است كه به حقيقت به يكي از اين سوها بايد برود، با هم در هنر اسلامي
تبادل دارند …

بخش اول :
«امام علی(ع): زنان را در حجاب و پوشش نگاه دار، زیرا زن «گل» است.»
نهج‌البلاغه، نامه31

این
بخش متشکل از سه مبحث می‌باشد؛ در مبحث اول به تشریح مقام و حرمت دختران و
زنان از دیدگاه اسلام و اقوام دیگر خواهیم پرداخت، در مبحث دوم پیشینۀ
حجاب را در میان اقوام باستان تاکنون بیان می‌کنیم و در مبحث سوم نیز
چگونگی نفوذ بی‌حجابی را در ایران بررسی خواهیم کرد:
مبحث اول: مقام و حرمت دختران و زنان از دیدگاه اسلام و اقوام دیگر
شایسته
است که قدر و منزلت دختران و زنان از منظر شارع مقدّس احراز گردد و انصاف
نیست که قبل از مطالعه و تعمّق در احکام الهی و ارشادات قرآنی و نیز بررسی
وضع گذشتۀ زن در اعتقادات پیشین مردم ماقبل (تا زمان) مبعث رسول اکرم(ص)
مبادرت به نتیجه‌گیری نمود. قبل از ظهور اسلام، اعراب جاهلیت رسم زشتی
داشتند که به موجب آن دختران خود را زنده‌ به گور می‌کردند، این رسم ناپسند
ریشه در ننگ شمردن فرزند دختر داشت، اما بعد از طلوع خورشید اسلام در شبه
جزیرۀ عربستان، قرآن این رسم را جاهلانه دانسته و آن را تقبیح نمود:
«وَاِذا
بُشِّرَ اَحَدَهُمْ بَالْنثی ظَلَّ وَجْهُهُ مِسْوَدّاً وَ هُوَ کَظِيم
يَتَواری مِنَ الْقَومِ مِنْ سُوء ما بُشِّرَ بِهِ اَيُمْسِکُهُ عَلی هُونٍ
اَمْ يَدُسُّهُ فِی التُّرابِ اَل سآءَ مايْحکُمُون.»
ترجمه: «و
آنگاه که یکی از ایشان را (مردم دوران جاهلیت را) به دختری مژده میدادند،
رویش از فروخوردن غیظ سیاه می‌گردید، خود را از مردم پنهان میکرد، از
شرمندگی و زشتی امری که از باب مژده به او می‌دادند. از این رو نمی‌دانست
که باید او را با قبول ذلّت و زبونی نگه داشته، بزرگ کند یا او را مثل سنّت
دیرینه‌ایکه مرسوم بوده، زنده به گور نماید. به هر صورت آگاه باشید که چه
غلط حکم می‌کردند.»
در قبائل ابتدایی (که نمونه‌های آن تا به امروز
موجود است) زن را چون حیوانات به پلیدترین کارها وامی‌داشتند، از نفس کشیدن
در کنار زن احتراز می‌کردند، به بهای اندک ایشان را می‌فروختند. در روسیه
تازیانه‌ای به داماد می‌دادند تا همسر خود را بزند. همه جا ارزش زن خیلی
کمتر از مرد بود. در آتن، زنان در اموالی که بیش از بیست من جو بود حقّ
خرید و فروش نداشتند. زن یونانی حق عقد قرارداد نداشت، نمی‌توانست بیش از
مبلغ ناچیزی وام بستاند، اقامه دعوی در محکمه برای او ممکن نبود. در قوانین
سولون اعمالی که تحت تأثیر زنان صورت گرفته بود اعتبار قانونی نداشت، زن
پس از مرگ شوهر از ارث او سهمی نمی‌برد. در اسپارت وقتی از پسر زائیدن زن
مأیوس می‌شدند او را به مرگ محکوم می‌کردند. از جمله امثال رومیان این بود:
«زن را نمی‌توان انسان نامید.» در ایران وضع بهتر بود، عزّت و کرامت زن را
بیشتر در پرده داشتن او نشان می‌دادند از این جهت در نقش‌های ایران باستان
کمتر به صورت زن برخورد می‌کنیم، با این وجود در قوانین ساسانی زن دارای
شخصیت حقوقی نبود (از اشیاء بود). در هند و دیگر جاهای آسیا، بسیاری از
معبدها زنانی به نام زنان مقدّس داشتند که روسپی بودند می‌رقصیدند، نیازهای
جنسی راهبان و افراد دیگر را ارضاء می‌کردند و پول می‌گرفتند و به راهبان
می‌دادند، گاهی افراد محترم یکی از دختران خود را وقف معبد می‌کردند.
چینی‌ها زن را مصدر ناپاکی و مصیبت می‌دانستند، در چین غالباً نوزادان دختر
را کشته یا به صحرا می‌افکندند، خویشان برای تولّد دختر تسلیت می‌گفتند.
در
شریعت موسی دختر با بودن پسر ارث می‌برد و هر گاه ارث می‌برد نمی‌توانست
با سبط دیگر ازدواج کند، درآخرین بند از وصایای دهگانه تورات زنان در ردیف
چهارپایان و اموال منقول به حساب آمده‌اند، مادر اگر دختر به دنیا می‌آورد
واجب بود دو بار غسل کند، از دعاهای یهودیان این است: «تبارک الله خالق و
سلطان عالم که مرا زن نیافریدی.» در مجمع لاهوتی ماکون بحث بود که آیا زن
جسمی بی‌روح است یا دارای روح می‌باشد؟ و در نهایت به این نتیجه رسیدند که
زن دارای روح نمی‌باشد. در تعلیمات سن پول به زنان اجازه خواندن، نوشتن و
آموختن داده نشده است. در اسپانیا فقط مریم قدّیسه را انسان می‌دانستند و
سایر زنان را برزخی میان انسان و حیوان می‌دانستند. تا سال 1900 میلادی زن
به‌ندرت دارای حقّی بود که مرد ناگزیر به ادای آن باشد. زنان آفریقا تا قرن
نوزدهم هم‌چون بردگان و ابزار کشاورزی خرید و فروش می‌شدند. در تاهیتی
زنان مجبور بودند بچه خوکان را از سینه خود شیر دهند، در آئین برهمنی و هند
جامعه به چهار کامت (طبقه) تقسیم می‌شد و آن طبقه‌ای که به حساب نمی‌آمدند
«باریا» خوانده می‌شدند و زنان در بسیاری از تکالیف مانند باریاها بودند.
قانون مانو مقرر می‌دارد که زن باید در طول زندگی زیر قیمومیّت مرد باشد،
اول پدر بعد همسر و سپس شوهر، باید مرد را ارباب و خدا خطاب کند، همدوش او
راه نرود، باید کارها را انجام دهد و پس‌مانده غذای همسر و پسر را بخورد،
زن از کسب دانش محروم بود. عقاید تحقیرآمیزی بسیاری نسبت به زن وجود داشت
از قبیل: «زن انسان کاملی نیست.»، «زن هرگز به بهشت راه نخواهد یافت» و
نظایر آنها که نتیجه آن غرور مردان سطحی‌نگر و حقارت زنان جاهل به امر الهی
بود. و اینک به مقام زن در اسلام می‌پردازیم:
پیامبر اکرم(ص)
فرموده‌اند: «دختران فرزندانی هستند که جوهره مهربانی، کمک، انس، برکت و
آرامش در آنان است.» امام صادق(ع) فرموده‌اند: «دختران حسنه و پسران نعمت
هستند، حسنه رحمت است و سؤال ندارد ولی از نعمت سؤال می‌گردد که آیا شکر
واقعی و عملی آن به جا آورده شده است یا خیر؟» پیامبر اکرم(ص) فرمودند: «هر
کس دختری دارد خداوند آماده یاری کردن و برکت دادن به او و آفریدن اوست
…