آقا محمد خان وتركمن
اقا محمد خان از جمله افراد خاندان قاجار است كه
سختبهاي بسيار كشيده است او زندگي خود را از صحرا اغاز كرد ووقتي تازه به
دوران شبابي رسيده بود در يورش افشارها به صحرا توسط عادل شاه اسير شد
وبعدها درانجا توسط او مقتول النسل شد ( 1161/ ه.ق 1748م) گرچه در خصوص اين
سرنوشت او نظريات متفاوت است وبه ان نسبت ورود به حرم خانه ي شاهي را داده
اندچون او در جواني بسيار زيبا و جوان رعنايي بوده است به همين علت در
ميان اهل حرم براي خود كسي را پيدا ميكند اما اگر بخواهيم نظري ديگر داشته
باشيم ميتوان گفت كه شاه افشار كه از ابتدا از قاجار دلخور بوده ورقابت
اين دو خانواده از زمان اجداد انها برقرار بوده واز اين خانواده خسارت ها ي
بسيار ديده بودند خواسته باشد به اين طريق كار اين منازعه را به پايان
برساند گرچه در اين حمله ي او تركمن ها نيز به عنوان حاميان او دچار صدمات
بسيار شدند وبه قولي از تركمن ها خواست چهل دختر به حرم سراي خود ببرد
وتركمن هاي گوكلان پس از شنيدن اين موضوع در عرض يك روز دختران وپسران خود
را به ازدواج هم اوردند اين اتفاق در محلي به نام قرق قيز از توابع
شهرستان كلاله حاليه اتفاق افتاده است كه نام اين محل نيز از همان واقعه
گرفته شده است
او كه فرزند بزرگ محمد حسن خان از دختر سليمان خان
قوينلو بود توسط پدر به عنوان نايب و نما ينده بر تبريز نيز حكومت كرد
زمانبكه او ازاد خان افغان را در اذر بايجان شكست داد و توانست با ديگر
قاجارهاي مقيم انجا ارتباط برقرار كند وانها را نيز با خود همراه كند
خانهاي محلي قاجار در قراباغ وزياداو غلوي گنجه كه با اشتياق به او
پيوستند( 1171 ه.ق /1758م )1 واين تجربه ي سياسي مهمي براي او در اينده شد
اگر چه كوتاه بود او پس مرگ پدر نيز به كمك تركمن ها چندين بار به صورت
روش معمول تركمن ها با رقيبان به زد خورد پرداخت اما ازدواج خديجه بيگم عمه
ا ش با كريم خان زند 2 او از صحرا بيرون اورد وبه شيراز كشاند او در
شيراز گرجه ازاد مطلق نبود ولي در انجا نيز توانست از نزديك با شيوه هاي
كشور داري اشنا شود چون كه مورد التفات كريم خان بود وحتي در امور حكومت
با او مشورت نيز مي كرد اما او باز از اين وضعيت راضي نبود. وكينه ي مرگ
پدر را داشت كه به دست كريم خان صورت گرفته بود
اگرچه او در راه انتقام
جويي رو ش صلح جويانه را ترجيح ميداد وحني در اين مورد به برادر خود حسين
قلي خان (جهان سوز) نيز روش مسالمت اميز را در كسب قدرت به او پيشنهاد مي
كرد
1 .لمبتون ،ا ك س ايران عصر قاجار ص30
2 لمبتون ،آ ك س همان كتاب ص30
آقا
محمد خان پس از چند سال اسارت زمانيكه بيماري كريم خان زند محرز شد تورگو
تركمن را كه نماينده و نوكر خود او بود را بانامه اي به استر آباد پيش
عباسقلي بيك خان قاجار اشاقه باش فرستاد1. و وقتي مرگ كريم خان بر او مسلم
شد ( 1193 ه.ق/ 1762 م) او نقشه ي فرار خود را عملي ساخت پس از انجام
امور آقا محمد خان كه به كمك همين نوكر كه از استر آباد برگشته بود و يك
نفر قاجار فرار كرد .وبدون لحظه اي درنگ توانست از شيراز خود را دور كند
واز دست بد خواهان خود را برهاند وشهر ها را بدون يك لحظه توقف پشت سر
بگذارد در اين سفر تركمنها وقاجار اشاقه باش براي او همه چيز تدارك ديده
بودند حتي اسبي از تركمانان به نام قره قوزي براي او تدارك ديده شده بود
كه بسيار چابك و مقاوم بود .او خود را به استــــــــــر آباد رسانيد و با
كمك تركمنان ،؛ استر آباد و مازندران را گرفت از آن طرف شيخ ويس خان
وعليمردان خان زند براي باز پس گيري مازندران و استر آباد از دست آقا محمد
خان حركت كردند .
آقا محمد خان پس از كسب اين خبر روي به تركمنان آورد
تا لشكر بيشتري از آنها تهيه ببيند چون خود او در بين .آنها بزرگ شده بوند
وبا آنها نيز بيگانه نبود آقا محمد خان پس از انعقاد عهد و پيمان از
تركمنان لشكري بسيار گرد آورددر آن موقع لشكريان زند نيز به استر آباد
نزديك شده بودند شيخ اويس خان كه خود حاكم مازندران ( طبرستان ) شده بود پس
محمد طاهر خان زند را براي گرفتن استر آباد با لشكر بسيار فرستاد ، آقا
محمد خان نيز دريافت كه نمي تواند در شهر با لشكر زند مبارزه كند. چون كه
تركمن ها در بيا با ن بهتر عمل مي كنند
