مقدمه
بدون ترديد كمتر كسى است كه با واژه وصيت تا به حال برخورد نكرده باشد. وصيت
از جمله اعمال حقوقى است كه هر فردى ممكن است نيازمند آن باشد. چه بسيار
ديده شده است اشخاص ديون و طلبهاى خويش را نمى‌توانند در زمان حيات خود
پرداخت و يا مطالبه نمايند و يا تمايل به انجام كارى داشته‌اند و يا قسمتى
از آن را انجام و قسمتى را ناتمام گذاشته‌اند، ولى اجل مجال اتمام و يا
انجام آن كار را ممكن نساخته است. در بسيارى از موارد و به طور مثال مواردى
كه مطرح گرديد وصيت عمل حقوقى مفيدى است كه موجب رضايت و آرامش خاطر افراد
در حيات دنيوى آنها مى‌گردد.
به جهت اهميت وصيت در زندگى اجتماعى افراد در فقه اسلامى
و حقوق مدنى اين مبحث از اهميت وافرى برخوردار مي‌باشد و همواره مباحث
وصيت موردتوجه حقوقدانان و فقهاى اسلامى بوده است. شكى نيست كه فلسفه وجودى
حقوق و بالاخص حقوق مدنى تنظيم و برقرارى عدالت در مطالبات و ديون و
اساساً روابط حقوقى افراد است لذا اقتضاى اين امر اين است كه در مورد
مراودات و معاملات حقوقى اشخاص بعد از حيات دنيوى نيز قواعد و مقرراتى حاكم
باشد كه موجب حمايت از حقوق بازماندگان او باشد.
اهميت وصيت در اسلام به اندازه‌اى است كه پيامبر اكرم(ص) دراين‌باره فرموده‌اند: «آنكه هنگام مرگ وصيت نكند، نقصى در مروت و عقل دارد.»
بر قوانين ايران و فقه اسلامى در حقوق ساير كشورها نيز به وصيت اهميت و
توجه بسيارى شده است. كشورهايى نظير فرانسه، آلمان، انگليس و… كه از لحاظ
سيستم‌هاى حقوقى هريك متفاوت هستند، وصيت را بسيار عميق و موشكافانه بررسى
كرده‌اند. اين توجه و حساسيت در اين موضوع از چند جهت قابل استدلال است،
وصيت از جمله اعمال حقوقى است كه مبتنى بر تسامح است و نه تغابن، لذا اقتضا
دارد همانند عقود تسامحى ديگر نظير هبه، صلح بلاعوض و… به آزادى اراده
موصى توجه و اهميت قائل شويم. مضافاً به اينكه غالباً تنظيم وصيت‌نامه‌ها
در زمان كهولت افراد صورت مي‌گيرد و از آنجا كه افراد در سنين بالا از نظر
روانشناسى از حالت ويژه‌اى برخوردار هستند كه در برابر مسائل كمتر منطقى
برخورد مي‌كنند، لازم است با بررسى دقيق و تفسير صحيح از قوانين موضوعه و
قواعد فقهى حاكم بر اين مسأله و به تبع آن برداشتهاى دقيق و عادلانه در جهت
حمايت از آنان برخيزيم.
