دسته: معارف اسلامی

بخشی از متن تحقیق:
«نگاهی به فقر و فقرزدایی از دیدگاه اسلام»
«فقر
را می توان به غده یی سرطانی تشبیه کرد که اگر به موقع درمان نشود، تمام
پیکره ی جامعه را دربر می گیرد و از پای در می آورد. به رغم دیدگاه های
مختلفی که در طول تاریخ درباره ی علت پیدایش فقر و شیوه ی رویارویی با آن
وجود داشته است، امروزه محرومیت زدایی یکی از اهداف همه ی نظامها و مکاتب
شمرده می شود؛ هر چند درباره ی راه رسیدن به آن اختلاف وجود دارد.
اسلام،
چون دیگر ادیان الهی، به این مسأله اهمیت بسیار داده و بر ریشه کن کردن
فقر و تأمین رفاه عمومی، به عنوان یک هدف اقتصادی، تأکید کرده است.»

دکتر سعید فراهانی فرد عضو هئیت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و
سردبیر فصلنامه اقتصاد اسلامی است. تحصیلات دانشگاهی وی دکترای اقتصاد است و
درس خارج فقه را نیز در کارنامه تحصیلات حوزوی خود دارند.
تألیف کتاب
«نگاهی به فقر و فقرزدایی از دیدگاه اسلام» یکی از چند صد کتاب منتشر شده
توسط کانون اندیشه جوان است که در سال 1378 توسط دکتر فراهانی فرد به رشته
تحریر درآمده است. در این کتاب به مباحثی چون عوامل فقر، درمان فقر و
پیشگیری از آن، بررسی علل عقب ماندگی مسلمانان و … پرداخته شده است.
گفت و گوی زیر، با دکتر فراهانی فرد در خصوص کتاب مذکور است.
به چه دلیل به موضوع فقر و فقرزدایی علاقه مند و نسبت به تألیف این کتاب با محوریت «فقر از دیدگاه اسلام» اقدام نمودید …

بخشی از متن تحقیق:

امامت و خلافت حضرت علی

مجموع مسائلى كه در اين زمينه مطرح شده است عبارت است از:
الف.مقام
ممتاز و فوق عادى اهل بيت و اينكه علوم و معارف آنها از يك منبع فوق بشرى
سرچشمه مى‏گيرد و آنها را با ديگران و ديگران را با آنها نتوان قياس كرد.
ب.احقيت
و اولويت اهل بيت و از آن جمله شخص امير المؤمنين عليه السلام به امر
خلافت،هم به حكم وصيت و هم به حكم لياقت و فضيلت و هم به حكم قرابت.
ج.انتقاد از خلفا.
د.فلسفه
اغماض و چشم پوشى على عليه السلام از حق مسلم خود و حدود آن،كه نه از آن
حدود تجاوز كرده نه در آن حدود از انتقاد و اعتراض كوتاهى كرده است.
مقام ممتاز اهل بيت
موضع
سره و لجا امره و عيبة علمه و موئل حكمه و كهوف كتبه و جبال دينه،بهم اقام
انحناء ظهره و اذهب ارتعاد فرائصه…لا يقاس بال محمد صلى الله عليه و آله
من هذه الامة احد و لا يسوى بهم من جرت نعمتهم عليه ابدا،هم اساس الدين و
عماد اليقين،اليهم يفى‏ء الغالى و بهم يلحق التالى و لهم خصائص حق الولاية و
فيهم الوصية و الوراثة،الآن اذ رجع الحق الى اهله و نقل الى منتقله (1) .
جايگاه
راز خدا،پناهگاه دين او،صندوق علم او،مرجع حكم او،گنجينه‏هاى كتابهاى او و
كوههاى دين او مى‏باشند.به وسيله آنها پشت دين را راست كرد و تزلزلش را
مرتفع ساخت…احدى از امت‏با آل محمد صلى الله عليه و آله قابل قياس
نيست.كسانى را كه از نعمت آنها متنعم‏اند،با خود آنها نتوان هم تراز
كرد.آنان ركن دين و پايه يقين‏اند.تندروان بايد به آنان(كه
ميانه‏روند)برگردند و كندروان بايد سعى كنند به آنان برسند.شرايط ولايت
امور مسلمين در آنها جمع است و پيغمبر در باره آنها تصريح كرده است و آنان
كمالات نبوى را به ارث برده‏اند.اين هنگام است زمانى كه حق به اهلش باز
گشته،به جاى اصلى خود منتقل گشته است.
آنچه
در اين چند جمله به چشم مى‏خورد،برخوردارى اهل بيت از يك معنويت فوق
العاده است كه آنان را در سطحى ما فوق سطح عادى قرار مى‏دهد،و در چنين سطحى
احدى با آنان قابل مقايسه نيست.همچنانكه در مساله نبوت مقايسه كردن افراد
ديگر با پيغمبر غلط است،در امر خلافت و امامت نيز با وجود افرادى در اين
سطح،سخن از ديگران بيهوده است.
نحن شجرة النبوة و الرسالة و مختلف الملائكة و معادن العلم و ينابيع الحكم (2) .
ما درخت نبوت و فرودگاه رسالت و محل آمد و شد فرشتگان و معدنهاى علوم و سرچشمه‏هاى حكمتهاييم.
اين
الذين زعموا انهم الراسخون فى العلم دوننا؟!كذبا و بغيا علينا ان رفعنا
الله و وضعهم و اعطانا و حرمهم و ادخلنا و اخرجهم،بنا يستعطى الهدى و
يستجلى العمى،ان الائمة من قريش غرسوا فى هذا البطن من هاشم لا تصلح على
سواهم و لا تصلح الولاة من غيرهم (3) .
كجايند
كسانى كه به دروغ و از روى حسد(كه خداوند ما را بالا برده و آنها را
پايين،به ما عنايت كرده و آنها را محروم ساخته است،ما را وارد كرده و آنها
را خارج)گفتند كه راسخان در علم-كه در قرآن آمده است-آنانند نه ما؟!تنها به
وسيله ما هدايت جلب،و كورى بر طرف مى‏گردد،امامان از قريش‏اند اما نه همه
قريش بلكه خصوص يك تيره،از بنى هاشم،جامه امامت جز بر تن آنان راست نيايد و
كسى غير از آنان چنين شايستگى را ندارد.
نحن الشعار و الاصحاب و الخزنة و الابواب،و لا تؤتى البيوت الا من ابوابها،فمن اتاها من غير ابوابها سمى سارقا (4) .
جامه
زيرين و ياران واقعى و گنجوران دين و درهاى ورودى اسلام ماييم،به خانه‏ها
جز از درهايى كه براى آنها مقرر شده است نتوان داخل شد،فقط دزد است كه از
ديوار(نه از در)وارد مى‏شود.
فيهم كرائم القرآن و هم كنوز الرحمن،ان نطقوا صدقوا و ان صمتوا لم يسبقوا (5) .
بالاترين
آيات ستايشى قرآن در باره آنان است،گنجهاى خداى رحمان‏اند،اگر لب به سخن
بگشايند آنچه بگويند عين حقيقت است،فرضا سكوت كنند ديگران بر آنان پيشى
نمى‏گيرند.
هم
عيش العلم و موت الجهل،يخبركم حلمهم(حكمهم)عن علمهم،و صمتهم عن حكم
منطقهم،لا يخالفون الحق و لا يختلفون فيه.هم دعائم الاسلام و ولائج
الاعتصام،بهم عاد الحق فى نصابه و انزاح الباطل عن مقامه و انقطع لسانه عن
منبته،عقلوا الدين عقل وعاية و رعاية لا عقل سماع و رواية،فان رواة العلم
كثير و رعاته قليل (6) .
آنان
مايه حيات علم و مرگ جهل مى‏باشند،حلم و بردباريشان(با حكمهايى كه صادر
مى‏كنند و رايهايى كه مى‏دهند)از ميزان علمشان حكايت مى‏كند،و سكوتهاى به
موقعشان از توام بودن حكمت‏با منطق آنها خبر مى‏دهد،نه با حق مخالفت
مى‏ورزند و نه در حق اختلاف مى‏كنند.آنان پايه‏هاى اسلام و وسايل احتفاظ
مردم‏اند،به وسيله آنها حق به جاى خود برمى‏گردد و باطل از جايى كه قرار
گرفته دور مى‏شود و زبانش از بيخ بريده مى‏شود.آنان دين را از روى فهم و
بصيرت و براى عمل فرا گرفته‏اند،نه آنكه طوطى‏وار شنيده و ضبط كرده باشند و
تكرار كنند،همانا ناقلان علوم فراوان‏اند اما جانبداران آن كم‏اند …

بخشی از متن تحقیق:
جهاد
و شهادت شجاعت از اوصاف پسنديده انسان است كه بين ترس و تهور قرار
دارد.ترس حذر بى جا و گريز از مسؤوليت و خطر است كه انسان ضعيف النفس به آن
گرفتار مى‏باشد.تهور رعايت مسائل امنيتى نكردن و بى باكانه خود را به خطر
افكندن است.همان‏گونه كه ترس بى‏جا انسان را زمين گير نموده و باعث مى‏شود
كه از تعالى و رشد محروم بماند.تهور نيز موجب نابودى و هدر رفتن نيرو و جان
و مال بدون نتيجه مطلوب مى‏گردد.
با توضيح اين دو نكته مفهوم
شجاعت‏بهتر آشكار مى‏گردد،كه شجاعت عبارت است از روحيه‏اى كه انسان در
موارد خطر،به استقبال خطر برود و با روحيه خطر پذيرى ارزش‏هاى الهى و
انسانى را جلوه گر نمايد.بدين سان معلوم مى‏شود كه در بهره‏ورى از شجاعت
افزون بر روحيه سلحشورى و خطر پذيرى،بايد بهره‏ورى از اين روحيه در تبلور
ارزش‏ها سويه گيرد.تنها وجود روحيه شجاع و جسور ارزش و تعالى نيست.بلكه اگر
كسى از اين روحيه صحيح بهره‏ورى نمود ستايش دارد.بر اين اساس گر چه بسيارى
از افراد شجاع و جسورند،ليكن چون از اين نعمت در جهت قتل و غارت وايجاد
ارعاب بين ديگران بهره‏ورند،شجاعت آنان نه تنها ارزش نمى‏تواند باشد،بلكه
نوع اين مسائل ضد ارزش‏اند.
در شجاعت على عليه السلام هر دو ويژگى
آشكار است،هم شجاعت و روحيه خطر پذيرى در حد فوق تصور بشرى است،و هم
بهره‏ورى از اين روحيه مورد توجه مى‏باشد،كه امام عليه السلام شجاعت‏خويش
را صرف اعلاى ارزش‏هاى الهى مى‏نمايد.شجاعت امام براى مقابله با سردمداران
كفر و مظاهر فساد است.در ميدان نبرد با كفر و توطئه شجاع است.اگر شمشير على
ستايش آسمانى دارد كه:لا سيف الا ذو الفقار. (1) به خاطر اين است كه خون
سران كفر و نفاق از آن مى‏چكد. اگر ضربه على برتر از ارزش عبادت جن و انس
است:لضربة على يوم الخندق خير من عبادة الثقلين (2) . به لحاظ اين است كه
اين شمشير سيراب از خون كفار و منافقين است.شجاعت على در جهاد اسلام تبلور
يافته است.جهاد اسلام عليه سران كفر و نفاق است.آنان كه هم خود گمراه و هم
رهبران گمراهى ديگران مى‏باشند،كه قرآن در مورد اينها اجازه هلاكت نابودى
مى‏دهد كه مانع شكوفايى راه فطرت و توحيد ديگران هم هستند:(فقاتلوا ائمة
الكفر انهم لا ايمان لهم.) (3) «سردمداران كفر را كه به هيچ پيمانى وفادار
نيستند به قتل رسانيد» …

بخشی از متن تحقیق:
ضرورت پيروي از علماي متعهد
از آنجا که در شرايط سخت دوره غيبت امام (ع) تشخيص وظايف و تکاليف ديني بر افراد به راحتي امکان پذير نيست ، مسئوليت تبيين احکام ديني و هدايت مردم و حفظ ارزشهاي اسلامي و دفاع از مکتب برعهده عالمان متعهد و با تقوا گذاشته شده است. اين مرزبانان واقعي مکتب به عنوان نايبان امام (ع) با به کار بستن توانمنديهاي لازم عملي که در بخشهاي مختلف علوم اسلامي به دست آورده اند از منابع اصلي دين يعني قرآن و سنت به نيازهاي ديني مردم پاسخ مي گويند و در راستاي حاکميت پيدا کردن تمام احکام و ارزشهاي الهي تلاش مي نمايند. اگر اين عالمان مسئوليت شناس، دلسوز نباشند توده هاي مردم به راحتي از مسير صحيح اسلامي منحرف شده و دچار انحطاط فکري و اعتقادي مي شوند.

امام هادي (ع) در روايتي نقش مهم عالمان آگاه و فقهاي مسئوليت شناس و با تقوا را اين گونه توصيف مي کنند:
اگر بعد از غيبت قائم آل محمد (ص) نبودند عالماني که مردم را به سوي او فرا مي خوانند و به سوي او راهنمايي مي کنند و با برهانهاي استوار از دين پاسداري مي کنند و بندگان بيچاره و ناآگاه را از دامهاي ابليس و پيروان او و همچنين از دامهاي دشمنان اهل بيت رهايي مي بخشند، هيچ کس بر دين خدا باقي نمي ماند. اما علماي دين دلهاي متزلزل شيعيان ناتوان را حفظ مي کنند، همچنان که کشتيبان سکان کشتي را .

اين دسته از علما در نزد خداوند داراي فضيلت و مقام بسيار والايي هستند. [1]
و عمده راه حفظ سلامت فکري و عقيدتي مردم در دوره غيبت، تبعيت از همين قشر از علماي متعهد است و به اين امر در بسياري از روايات اهل بيت (ع) نيز تاکيد شده است از جمله امام صادق (ع) فرموده اند:
از فقهاي جامع الشرايط تبيعيت کنيد من آنان را براي شما حاکم قرارداده ام و آنها منصوب ما هستند ( به راهنمايي و ارشاد مردم) شما موظفيد در شرايطي که به ما دسترسي نداريد به آنان رجوع کنيد و به گفته هاي آنها عمل نماييد و حق رد قول آنها را نداريد چرا که رد آنها رد ماست و در ما رد خداست . [2]
در اين باره وقتي از امام عصر (ع) سوال شد که در زمان غيبت شما به چه کساني مراجعه کنيم و در حوادثي که پيش مي آيد از چه کساني کسب تکليف کنيم و رهنمودهاي چه قشري را وسيله هدايت خود قراردهيم آن حضرت فرمودند:
در حوادثي که براي شما رخ مي دهد به راويان احاديث ما ( فقهاي جامع الشرايط) مراجعه کنيد چرا که آنها حجت ما بر شمايند و من حجت خدايم … [3]
به اين ترتيب جهت درامان ماندن عقايد و ايمان مردم تک تک آنان موظف شدند که در دوره غيبت به عالمان با تقوا و فقيهان واجد شرايط استنباط احکام الهي از منابع اصلي دين مراجعه کنند و معالم دين خود را از آنان بياموزند و تمام رويدادهاي زندگي خويش را هماهنگ با دستورالعملهايي که از متن تعاليم ديني به دست آمده است هماهنگ سازند.
راز نهان زيستي امام مهدي (ع)
موضوع نهان زيستي از جمله مسائلي است که در زندگي بسياري از پيامبران و اولياي الهي به چشم مي خورد. برطبق شواهد تاريخي حضرت الياس (ع) 7 سال و حضرت موسي (ع) 28 سال و حضرت دانيال حدود 90 سال .. در پس پرده غيبت به سربردند ؛حتي به اعتقاد صاحب نظران آشنا به سيره و تاريخ اديان آسماني، موضوع نهان زيستي يکي از سنتهاي الهي است که در زندگي اغلب رهبران الهي به چشم مي خورد و از جمله شباهتهاي امام مهدي (ع) با پيامبران موضوع نهان زيستي يکي از سنتهاي الهي است که در زندگي اغلب رهبران الهي به چشم مي خورد و از جمله شباهتهاي امام مهدي (ع) با پيامبران موضوع نهان زيستي او در دوره اي از زندگيشان است.
از امام سجاد (ع) روايت شده است:
در قائم ما چند سنت از سنن پيغمبران است … اما سنتي که از حضرت ابراهيم خليل(ع) دارد موضوع پنهان بودن ولادت و دوري گزيدن وي از مردم است و سنتي که از حضرت موسي (ع) دارد مسئله ترس از جان و غيبت از مردم است . امام باقر (ع) هم در توصيف شباهتهاي امام مهدي (ع) به برخي از انبياء مي فرمايند:
شباهتي که او به حضرت يونس دارد غيبت اوست که بعد از پيري به صورت جواني به سوي قوم خود بازگشت.
شباهت او به يوسف (ع) غيبت او از خواص خود و عموم مردم و برادرانش است… شباهتي که به موسي (ع) دارد ترس و خوف ممتد او از مردم و غيبت طولاني و مخفي بودن ماجراي ولادتش و پنهان گشتن از پيروان اش است.
پرسشي که پس از اين مقدمه مطرح مي شود اين است که با توجه به جايگاه امامت و مسئوليت امام در جهان بيني اسلامي راز زندگاني نهاني امام مهدي (ع) چيست؟ حقيقت اين است که به اين موضوع در مجموعه رهنمودهاي پيامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار(ع) به شيوه هاي مختلفي جواب داده شده است که به ذکر چند مورد از آنها اکتفا مي شود:
1– غيبت راز مکتوم الهي
در بعضي از روايات از غيبت به عنوان يکي از اسرار الهي ياد شده است که کسي جز خاندان وحي از حقيقت آن آگاه نيست؛ در اين باره عبدالله بن فضل هاشمي مي گويد:

از امام صادق (ع) شنيدم که آن حضرت مي فرمود:
قائم ما از غيبتي خواهد بود که در آن دوره افرادي که از ايمان قوي برخوردار نباشند به حيرت و شک و ترديد دچار خواهند شد.
عرض کردم :
غيبت قائم (ع) از چه روي واقع خواهد شد؟ امام صادق (ع) فرمود:اجازه نداريم علت آن را بيان کنيم. راوي در ادامه مي پرسد: اگر علت واقعي اين امر را نمي گوييد حداقل حکمت اين غيبت را براي ما بيان کنيد.
امام (ع) مي فرمايند:
حکمت غيبت قائم (ع) همان است که در غيبت حجت هاي الهي گذشته وجود داشت اما علت واقعي اين غيبت هرگز قبل از ظهور آن حضرت معلوم نخواهد شد همان گونه که حضرت خضر (ع) علت سوراخ کردن کشتي و کشتن جوان و اصلاح ديوار خراب شده را جز موقعي که مي خواستند از هم جدا شوند بيان نکردند.
سپس امام صادق (ع) افزودند:
اي پسر فضل ! انتخاب زندگي نهايي يک امر الهي و سري از اسرار پنهان خداوند محسوب مي شود که مصلحت ايجاب کرده است تا حقيقت آن جز به هنگام ظهور بر مردم بيان نشود. در هر حال وقتي خداوند متعال را حکيم دانستيم بالطبع مي پذيريم که کارهاي حکمي خالي از حکمت و مصلحت نيست.
براين اساس موضوع غيبت حضرت مهدي (ع) داراي مصلحت و علتي است گر چه حقيقت آن به صورت تفصيلي براي ما مجهول باشد؛ حال يا اطلاع بر علت حقيقي آن در شرايط کنوني به صلاح مردم نيست يا اين که به جهت محدوديت علم و دانش بشر اسرار هستي از استعداد فهم فلسفه واقعي غيبت برخوردار نيست.
اما علي رغم وجود اين قبيل روايات که معصومين (ع) تصريح کرده اند که مجاز به بيان علت اصلي غيبت نيستند در پاره اي از روايات به برخي از حکمتهاي غيبت اشاره شده است.
2– آزمايش مردم
از آنجا که يکي از اهداف آفرينش انسان، آزمايش اوست تا نيکوکاران از بدکاران تميز داده شوند. بدون ترديد يکي از صحنه هاي مهم امتحان ، واقع شدن انسان در دوران غيبت حجت الهي است ؛ چون در شرايطي که دسترسي به امام معصوم (ع) ميسر نيست بشر با انواع گرفتاريهاي اعتقادي و فکري رو به رو مي شود که کوچکترين غفلت ممکن است او را به ورطه هلاکت و گمراهي هميشگي سوق دهد البته بايد توجه داشت که آزمايشهاي الهي به خاطر آگاه شدن از وضعيت افراد نيست چون خداوند عالم بر همه اسرار نهان عالم است «يعلم خائنه الاعين و ما تخفي الصدور …» بلکه هدف از امتحان الهي تربيت انسانها و به فعل و کمال رساندن استعدادهاي نهفته آنهاست …

بخشی از متن تحقیق:
از
ميان دشمنان اسلام تنها طايفه اى كه لحظه اى دست از عداوت و دشمنى با
پيامبر و مسلمانان برنداشت, طايفه بنى اميه بود. سركرده اين طايفه ابوسفيان
بود; او كسى بود كه تا پيش از فتح مكه, يكى از دشمنان سرسخت اسلام و
مسلمانان به حساب مىآمد. او كسى بود كه جنگ بدر, احد و احزاب را به قصد
نابودى اسلام راه اندازى كرد و تا فتح مكه لحظه اى عقب ننشست و فرزندش
معاويه ـ كه در فساد, طغيان و بى دينى, كمتر از پدر خود نبود ـ از همان اول
بناى مخالفت با پيامبر و اهل بيت او را گذاشت. پس از شهادت اميرمومنان(ع)
بدترين فشارها را عليه شيعيان و پيروان آن حضرت روا داشت.
و مى توان
گفت كسى كه بيش ترين لطمه را به پيكره اسلام و مسلمانان وارد كرد, معاويه
بود; چرا كه او طى پنجاه سالى كه برمسلمانان مسلط شده بود, نه تنها بسيارى
از حرمت ها را شكست بلكه در تحريف سيره و سنت پيامبراكرم(ص) تلاش زيادى
كرد.
اميرمومنان كه بهتر از هركس ديگرى سابقه ديرينه اين طايفه و على
الخصوص معاويه را مى دانست, طى نامه اى به مردم عراق به اين مسئله اشاره
كرده و چنين خاطر نشان مى سازد:
((بدانيد كه شما مردم عراق با كسانى رو
به رو شده ايد كه طلقإ (آزاد شدگان) و فرزندان طلقإ هستند, و با گروهى مى
جنگيد كه به زور و به اكراه اسلام آورده اند. آنان از دشمنان خدا و سنت
پيامبر و قرآن مجيد و پيروان احزاب و بدعت ها مى باشند. ))(1)
و در خطبه ديگرى به هنگام تشويق ياران خود به هنگام رفتن به جنگ عليه معاويه فرمود:
((پيش به سوى دشمنان خدا و سنت و قرآن مجيد; به سوى باقى ماندگان احزاب و قاتلان مهاجران و انصار.))(2)
روش هاى معاويه در تحريف سيره نبوى
برخوردهاى
زشت و زننده معاويه بن ابى سفيان با راويان حديث نبوى, نشان دهنده عمق
كينه توزى و حقد و حسد او نسبت به پيامبر و يارانش مى باشد …

بخشی از متن تحقیق:
آزادى چيست؟
آزادى
در مكاتب مختلف بنا بر نوع انسان?شناسى و جهان بينى آن مكتب تعاريف
گوناگونى دارد. مكاتب مختلف گاه آزادى را مطلق فرض كرده?اند و گاه انسان را
فاقد هرگونه آزادى معرفى مى كنند. بدون ترديد اسلام به منزله يك مكتب
حيات?بخش، كه ضامن سعادت دنيا و آخرت پيروان خويش است، نمى تواند درباب
«آزادى» و حدود آن سخنى نگفته باشد.
براى يافتن جايگاه آزادى در اين
نظام فكرى و سياسى، بايد مفاهيمى وابسته به اين مفهوم را مورد توجه قرار
دهيم؛ چرا كه غفلت از اين كلى نگرى و شمول?نگرى موجب درك نادرست اين مقوله
مهم و حياتى خواهد شد.
بهترين روش جوابگويى به سؤالهايى كه در مورد آزادى مى شود مراجعه به منابع مهم اسلامى بخصوص كتاب نورانى نهج?البلاغه مى باشد.
اثبات آزادى انسان
در
ابتداى مبحث، به بررسى نوع آفرينش انسان از ديدگاه حضرت على عليه?السلام
مى پردازيم و مى خواهيم به اين سؤال پاسخ دهيم كه خداوند مبناى آفرينش
انسان را چه قرار داده است؟ آيا او را موجودى آزاد آفريده يا موجودى مجبور؟
اگر آزاد است، اين آزادى محدود است يا غير محدود؟
حضرت در خطبه اول نهج
البلاغه اينگونه بيان مى كنند: ثم أسكن سبحانه ادم دارا أرغدَ فيها
عيشتهف، و امن فيها معلّقهف…؛ «خداوند متعال آدم را در مكانى كه وسايل
عيش و آزاديش فراهم بود، جاى داد و جايگاه او را ايمن گردانيد…»۱
در
اين خطبه، حضرت داستان آفرينش انسان را بيان مى كند. انسان در داخل بهشت
آزاد آفريده شد و خداوند به او فرمود كه در اين بهشت آزاد هستى، تمام وسايل
راحتى و آزادى براى زندگى تو فراهم است؛ سپس خداوند مى فرمايد: اى آدم و
حوا! شما آزاديد تا از تمام نعمتهايى كه در بهشت برايتان نهاده?ام استفاده
كنيد؛ ولى هرگز به اين درخت نزديك نشويد كه از ستمكاران خواهيد شد. پس
خداوند عل?يرغم تمام آزاديهايى كه در اختيار انسان قرار داده بود،
محدوده?اى براى او قرار داد كه از آن محدوده جلوتر نمى توانستند بروند؛ و
آن بدين معنى است كه انسان در بهشت آزاد مطلق آفريده نشد، و خداوند حدودى
براى او قرار داد كه از آن تجاوز نكند.
بنابراين مى توان اينطور نتيجه
گرفت كه وقتى آزادى انسان در بهشت محدود بوده، آزادى او در دنيا محدودتر
خواهد بود. اصل آفرينش انسان مبناى آزادى است. آزادى نيز محدود به حدود و
قيودى دارد كه رعايت آن بر انسان واجب است. و سرپيچى از آن به ضرر وجود
انسان خواهد بود.
پس انسانى كه اصل آفرينش او بر اساس آزادى است، بنابر
دلايلى پس از هبوط به اين كره خاكى نيز آزاد است؛ ولى نه آزادى مطلق بلكه
آزادى محدود.
انّ اللّه سبحانه أمر عباده تخييرا، و نهاهم تحذيرا، و
كلّف يسيرا، و كم يكلّف عسيرا و أعطى على القليل كثيرا و لم يعص مغلوبا، و
لم يطع مكرها…. ؛ «خداوند سبحان بندگانش را امر كرده به اختيار، و نهى
فرموده با بيم و ترس (از عذاب)، و تكليف كرده به آسان و دستور نداده به كار
دشوار، او كردار اندك را پاداش بسيار عطا فرموده و او را نافرمانى
نكرده?اند از جهت اينكه مغلوب شده باشد و فرمانش را نبرده?اند از جهت اينكه
مجبور كرده باشد…»۲
امر و نهى بندگان نشانه اختيار و آزادى آنهاست؛ بدين معنى كه به انسانها حق انتخاب داده شده است.

بخشی از متن تحقیق:

نماز، خانواده و تعلیم و تربیت
مقدمه:
روش ها و شیوه های آموزش نماز به کودکان و نوجوانان، بر اصولی استوار است که مهم‌ترین آن ها در این نوشتار بیان می شود.
(اصل) به معنای بن، ریشه، زیر بنا و اساس است. کلمه ی اصل را عرف عامه در مقابل (بدل) و در مقابل (فرع) استعمال می کند: اما مقصود از این واژه در این جا، مفهوم فلسفی آن است که با معنای (منشاء) و (مصدر) برابر می شود. علمای تعلیم وتربیت نیز از اصول و مبانی تعلیم و تربیت چنین برداشتی دارند.
در آموزش و تعلیم هر موضوع، اصول و مبانی ساختار آن موضوع از اهمیت ویژه و اساس برخوردار است.
اصول و مبانی هر علم به منزله ی ستون و پایه ی ساختمان است که در استحکام و عمر آن نقش اساسی دارد. در علوم گوناگون مانند جامعه شناسی، روان شناسی، تعلیم و تربیت و راهنمایی و مشاوره، اصول و مبانی این علوم نقش اساسی بر عهده دارند و در واقع فعالیت ها و روش ها مبتنی بر اصول هر علم است. برای مثال در راهنمایی و مشاوره، اصول و مبانی این علم به فعالیت ها، روش ها و فنون مشاوره جهت می دهد و نقش بنیادی و اساسی در فعالیت های مشاور ایفا می کند. در این مقاله سعی شده است اصول و مبانی آموزش مسائل دینی، از جمله نماز، به کودکان و نوجوانان، از دیدگاه دینی، با استفاده از قرآن، احادیث و روایات ائمه- علیهم السلام- و نظریات علمای تعلیم و تربیت، به صورت تطبیقی، تبیین و تشریح شود.

بخشی از متن تحقیق:
عنصرامر به معروف :
در
ساختمان نهضت حسيني سه عنصر اساسي وجود دارد و دخالت داشته است و مجموعاً
سه عامل به اين حادثه بزرگ شكل داده است كه اين حادثه با اينكه از نظر
تاريخي طول و تفضيل زيادي ندارد ، لكن از نظر تفسيري و پي بردن به ماهيت
اين واقعه مهم تاريخي ، بسيار پيچيده است و يكي از علل اين كه تفسيرهاي
مختلفي دربارة اين حادثه شده است و احياناً سوء استفاده هائي از اين حادثه
عظيم و بزرگ شده است پيچيدگي اين داستان از نظر عناصري كه مؤثر در به وجود
آمدن اين حادثه بوده است ما در اين حادثه به مسائل زيادي بر مي خوريم در
يكجا مي بينيم سخن از بيعت خواستن از امام حسين(ع) و امتناع كردن امام از
بيعت كردن است يك جاي ديگر مي بينيم سخن از دعوت مردم كوفه است و پذيرفتن
امام دعوت را و در جاي ديگر مي بينيم امام بطور كلي بدون توجه به مسئله
بعيت خواستن و امتناع از بيعت و بدون اين كه اساساً توجهي به اين مسئله
بكند كه مردم كوفه از او دعوت كرده اند يا دعوت نكرده اند اوضاع زمان را و
وضع حكومت وقت را انتقاد ميكند و شيوع فساد را متذكر مي شود.
تغيير
ماهيت اسلام را يادآوري مي كند حلال شدن حرام ها و حرام شدن حلال ها را
بيان مي نمايد و آن وقت مي بيند وظيفه يك ملت مسلمان اين است كه در مقابل
چنين حوادثي ساكت نباشد در آن نظام مي بينيم امام نه سخن از بيعت مي آورند و
نه سخن از دعوت نه سخن از بيعتي كه يزيد از او مي خواهد نه سخن از دعوتي
كه مردم كوفه از او كرده اند ، قضيه از چه قرار است ؟آيا مسئله ، مسئله
بيعت بود ، آيا مسئله مسئله دعوت بود ، آيا مسئله مسئله اعتراض و انتقاد
بود و مسئله شيوع منكرات بود ، كدام يك از اين قضايا بود و اين مسئله را ما
بايد بر چه اساسي پي جويي كنيم و بعلاوه چه تفاوت واضح و روشني ميان عصر
امام و دورة يزيد با دوره هاي قبلي بود ، با دوره معاويه بود ، كه امام حسن
عليه السلام با معاويه صلح ميكند ولي امام حسين عليه السلام به هيچ وجه سر
صلح با يزيد ندارد و چنين صلحي را جايز نمي شمارد …