چکیده: در مسئله نفت شمال كه حزب توده سرسختانه تلاش میكرد امتیاز آن به
شوروی واگذار شود غایلهای هم كه پیشه وری از اعضای قدیمی و سرسخت كمونیست،
آن را در آذربایجان به دستور استالین راه انداخت بی ارتباط با نفت نبود…
حزب توده و شوروی
پیشینه شورویگرایی در ایران به تشكیل حزب
كمونیست ایران باز میگردد. هرچند در دوره رضاشاه گروه پنجاه و سه نفر مروج
كمونیسم دستگیر و زندانی شدند ولی در شهریور 1320 اعضای گروه آزاد شده با
حضور نیروهای ارتش سرخ در ایران و با حمایت مستقیم دولت شوروی حزب توده
تشكیل شد.(1) به رغم پژوهشهای صورت گرفته در این زمینه، نقش این حزب در
تاریخ معاصر ایران هنوز جای پژوهش بسیار دارد.(2) علیرغم اهمیت حزب توده
در پیشبرد سیاستهای شوروی در ایران كتاب دكتر حسنلی اطلاعات زیادی در این
مورد نمیدهد؛ حتّی در مراحلی چنین تصوری هم ایجاد میكند كه بین حزب توده
ایران و اتحاد جماهیر شوروی در مورد فرقه دمكرات اختلاف نظر اساسی وجود
داشته است. اگرچه در زمان تأسیس فرقه دمكرات، حزب توده غافلگیر شد و از
برآمدن یك تشكیلات رقیب راضی نبود، ولی بدون تردید براساس همراهیهای بعدی
حزب توده به دستور مقامات شوروی و با تكیه بر سازماندهیها و زیرساختهای
این تشكل فرقه دمكرات سربرآورد.
